Shakespeare, VVilliam
İngiliz tiyatro yazarı ve şairi (Stratford on Avon, YVar- wickshire 1564-ay.y. 1616). Bir tüccarın oğlu olan VVilliam Shakespeare, on sekiz yaşındayken, Anne Hatha- vvay’le evlenip, bir süre sonra çalışmak için Londra’ya gitti: Önce tiyatro oyunculuğu yapıp, daha sonra ünlü “Globe” ve “Blackfriars” tiyatrolarına ortak oldu. Başkalarının yazdığı oyunları düzelterek oyun yazarlığına ilk adımını atıp, kısa süre sonra kendi oyunlarını yazmaya başladı (1590). Veba salgını çıkınca (1592) Londra’dan ayrıldıysa da, 1594’te dönerek, 1613’e kadar Londra’da yaşadı.
İki uzun şiir (Venüs and Adonis [Venüs ile Adonis,
1593] ; The Rape of Lucrece [Lucretia’nın Kaçırılışı],
1594] ) ve çok büyük bir yaratıcı anlatım özellikleri taşıyan, sanat ve yaşama ilişkin felsefesinin, duygularının, kuşkularının ve insan olarak tutkularının anlaşılmasında anahtar görevi yapan 154 sone (Sonnets) yazmış olan VVilliam Shakespeare, gelmiş geçmiş en büyük tiyatro yazarlarından biri sayılır; büyüleyici, zengin ve yüce dili nedeniyle oyunlarını “şiirsel dramlar” diye nitelendirenler bile olmuştur. Bazı oyunları, yalnız şiirsel biçimleriyle değil, bütün öğelerindeki derin ve geniş insan yapısı anlayışıyla da büyüleyicidir. Shakespeare, aşağılık şeyleri ve soylu şeyleri, masumluğu ve vahşiliği, komik olayları ve çok ciddi olayları gözler önüne sermeyi, günlük olaylardan alışılmamış olaylara rahatça geçmeyi bilmiş, halktan olsun, soylu sınıftan olsun, bütün insan ve toplum tiplerini gözler önüne sermeyi başarmış, hem bireysel, hem toplumsal düzeydeki ahlâk sorunlarıyla ilgilenmiştir. Her çeşit insan çılgınlığının ve girişiminin anlatılması ve betimlenmesinden çok, yaşamın yaratıcısı olan doğayı sergilemeye çalışmıştır. Bazen insan dünyasını daha karanlık, acımasız ya da gülünç yanlarıyla anlatmışsa da, temelde, yaşamı bütün görünümleriyle yüceltmiştir.
VVilliam Shakespeare’in yapıtları üç öbekte toplanabilir: Tarihsel dramlar, komediler, trajediler. İlk yapıtları Henry IV (1590, 1592) Richard III Faciası (Richard III,
1596) ve Henry V/’te (1598) siyasal temaları işleyerek ik-
VVilliam Shakespeare’in Martin Droeshout tarafından yapılmış gravüründen basılma bu portre,
oyunlarının ilk toplu basımının birinci baskısından alınmıştır. Bazı uzmanlar,
Shakespeare’in cahil bir oyuncu olduğunu, adının bir takma ad olarak kullanıldığını ve yapıtlarının Francis Bacon, Christopher Marlowe ya da Onyedinci Oxford Kontu Edward de Vere tarafından yazıldığını ileri sürmededirler.
tidarın halk yararına kral tarafından kullanılması sorununu ele almıştır (aynı temaları, daha sonra büyük trajedilerinde yeniden ve daha derinliğine bir kez daha işlemiştir).
Bir Yaz Gecesi Rüyası (A Midsummer Night’s Dre- am, 1595), Kuru Gürültü (Much Ado About Nothing, \ 598),Beğendiğiniz Gibi ou Like İt, 1599), On/fc/n- ci Gece (Tvvelfth Night, 1600-1601), Ali Well That Ends We//(İyi Biten Her Şey İyidir, 1602) gibi komedilerinde, hem olağanüstü bir mizah duygusu ortaya koymuş, hem de insanların kusurlarını gözler önüne sermiştir. Basit bir çizgi çevresinde gelişen ve mutl^sonla biten bu komediler, insanların çılgınlıklarını alaylı bir çerçeve içinde vurgulamayı bilen eleştirici bir zekânın ürünüdür. Venedik Taciri (The Merchant of Venice, 1596) ve Kısasa Kısas(Measure for Measure, 1604) gibi komedilerindeyse, acıklı olaylara da rastlanır.
Ama özellikle, trajedileriyle ünlüdür: Romeo ile Jül- yet (Romeo and Juliet, 1594-1595),7ü/5ezar(Julius Caesar, 1599), Hamlet (1600), Othello (1604), Macbeth (1605), Kral Lear (King Lear, 1606), Coriolanus(1607), vb.
Shâkespeare’e göre, dayanılmaz tutkular insanları korkunç olaylara sürükler; ne var ki tutkuların yola çıktığı olayların sonucuna yalnızca birey değil, toplum da katlanır: Baş kahramanın ayağı sürçünce, toplum da sürçer; onun kötülüğü, yaşadığı çevrenin de kötülüğü olur. Başka bir deyişle, Shakespeare’in trajedi anlayışında dram, yalnızca insanlığın değil, doğanın kucağında ortaya çıkar ve insan, yaşadığı toplumun dramını sergiler. Temelde iyi olan doğada da, insanda da bir kötülük göze çarpar: Çok yetenekli, soylu ve iyi olan baş kahramanlarının bile bazı kusurları vardır; bu kusurlar kahramanın kişiliğini kemirir ve yıkılmasına neden olur. Kötülükten kurtulmak, yeniden sağlıklı olmak için, doğa en soylu ve en yüce öğeleri feda etmelidir: Trajedi de budur.
Shakespeare, son yapıtlarında (Cymbeline, 1609; Kış Masalı [The VVinter’s Tale, 1610; Fırtına [The Tem- peste, 1611) önceki yapıtlarındaki acıklı görünümleri değiştirerek, kötülüğü ortadan kaldırmayı bilen bir sağduyu ve felsefeye yer vermiştir.
Öbür yapıtları: Yanlışlıklar Komedyası (Comedy of Errors, 1592), Titus Andronicus (1593), Hırçın Kız (The Taming of The Shrevv, 1593-1594), Veronalı İki Centil- men(TheTwoGentlemen ofVerona, 1594), Love’sLa- bours Lost (Boşa Giden Aşk Çabaları, 1594), Wind- sor’un Şen Kadınları (The Merry VVives of VVindsor, 1599), Troilos ile Kressida (Troilus and Cressida, 1601), Atinalı Timon (Timon of Athens, 1607), Perikles(Peric- les, 1608), Henry VIII (1612), vb.
