Kuzey Kutbu’nun Gerçek Sahipleri:

BEYAZ

AYILAR

Kutup ayılarının buzlarla kaplı geniş yörelerdeki yaşamları, bu gün uydularla, bilgisayarlarla saptanıp izleniyor.

M*

■w,uzey Kutbu’nun beyaz ayılan, dünyamızın tepesin- JBLıdeki buzlarla kaplı geniş bölgelerde, sanki sınır tanı­mayan gezginler gibi oradan oraya dolaşıp dururlar. Türü­nün bilimsel adı Ursus Maritimus olan kutup ayıları, — dünyamızınen iri avcı-et yiyici canlıları— Sibirya’dan Alas­ka’ya kadar uzanan; Kanada’nın Kuzey Kutup Bölgesi’ni, Grönland’ı ve Norveç’in kuzeyindeki adaları da içine alan yaklaşık 1.5 milyon kilometre karelik bir alanın doğal sahibi­dirler. Bu İri gövdeli avcı-et yiyicilere bir zamanlar Eskimo- lar tarafından dinsel bir önem verilir, onların dünyadaki tüm ruhlarla ilişki kuran sınırsız bir gizemsel güce sahip oldukla­rına inanılırdı. Kutup ayıları bu gün de bir fok balığı şöle­ninden diğerine atlayarak soylu egemenliklerini hâlâ sürdürüyorlar.

AV ve AVCILAR;

Yavrular iki yıl kadar annelerinin yanında kalıp, kutup ayılarının başlıca besinini oluşturan halkalı fokları avlama becerilerini geliştirirler.

Bazı eskimolara göre kutup ayıları, yiyecek ve giyecek kaynağı olma yanında, dinsel bir anlam da taşırlar.

Kutup ayılannm derilerinin altındaki 10 cm ‘lik yağ j tabakası ısı yalıtımı sağlar. Böylece, buzlu sularda sa­atte 10-11 km. hızla 2.000 km. uzaklığa kadar yüze- j rek gidebilirler.

Tipik bir yetişkin erkek kutup ayısının ortalama ağırlı- i ğı, yetişkin bir aslan veya kaplanınkinin iki katı, yani 500 kilo; omuz hizasındaki boyu ise yaklaşık 1,5 metre kadardır. (Dişilerin ağırlığı, erkeklerin yarısı kadardır). Pençelerinin I genişliği 30 santime ulaşabilir. Kutup ayıları, buzların üzerin­de kayarcasına bir uyumla yürüyebilirler.

Biyologlar, kutup ayılarının türlerinin tarihçesine ilişkin] eksik ve yarım bilgileri yeni yeni birleştirip bütünlüyorlar. j Elde edilen sonuçlara göre kutup ayıları diğer türlere göre 1 oldukça genç olup, 100.000 yıl kadar önce Sibirya’nın soğu kİ ve çıplak kıyılarında yaşayan boz ayılardan türemiş olmalıdır.!

Uzay çağının teknolojisinden yararlanan Norveçli araş-J tırmacılar, çok sayıda kutup ayısına pille çalışan vericiler ta-T karak, onların kutup bölgelerindeki hareketlerini uydu araJ alığıyla izlemiş bulunuyorlar. Bilgisayarlarda değerlendirileli veriler, kutup ayılarının, Alaska’dan Doğu Sibirya’ya bir buı geçidini aşarak geçtiklerini gösteriyor. Yine aynı değerlen dirmeler, Kanada’da yaşayan ayıların Kanada Kutup Bölge sinden pek ayrılmadıklarını; öte yandan buzlarla kaplı Grön land Denizi’nin de ayıların gezilerine engel oluşturmadığın ortaya çıkarmış bulunuyor, Denizlerdeki gezintileri için I tabakalarından yararlanan kutup ayıları, kullanılan yönten le, Grönland’ın doğusundan, Norveç’in Svalbard Adaları’n kadar izlenmiş bulunuyorlar.

Görme ve işitme duyularının ileri derecede keskinliklq

^kutup ayılarının en ilgi çekici özellikleri koku alma- ıdır. Bu yüzden de av peşinde giderken ve oluşturan halkalı fok balığı türünü izlerken ıdeğil, burunlarından yararlanırlar. Fok balıkları,

; için sudan çıkıp buza oturduklarında, gövdele- ı güçlü bir koku buza siner; bu koku ayılara av yeri şaşmaz bir biçimde göstermiş olur.

t güçlü ve bir av köpeği kadar du ı kutup ayıları, fok balıklarının çi­lden boşaltacakları “Oksijensiz” rının kokusunu duymak için buz arınım üzerinde burunları ile sağı- dar, sonra birden saldırırlar.

çabukluğunu ancak bir tek sözcük belirleyebilir: Yıldırım!” diyor ve ekliyor “Yoksa, kutup ayısının nasıl avının üzeri­ne atıldığını izlemek olanaksızdır. Ayının tüm organları, pen­çeleri, tırnakları, burnu, dişleri, hep birlikte ve uyum için­de, şimşek gibi saldırıyı öylesine becerir ki, fok balığının kur­tulması düşünülemez.”

Buzların yıl boyunca hiç erimediği, Kutup Bölgesi um kuzey yörelerinde, kutup ayıları bu avlanma uğraşlarını yıl boyunca sürdürürler. Ancak, güney yörelerde geniş buz ta­bakaları erimeye başlayınca kıyılara çıkmak zorunda kalırlar. İşte bu dönemde, kutup ayılarının üç ay sürecek bir başka çeşit ‘avcılıkları’ başlar! Kanada’nın Manitoba Eyaleti’nde, Hudson Nehri’nin batı kıyısında bulunan Chunchill iKasaba- s’ı’nda,kutup ayılarının çöplükleri karıştırarak artıklarla ka­rınlarını doyurmaları, hatta bazılarının ara sıra evlere kadar girmeleri büyük çapta turist çeker. İlk donlar başlayınca, uy­garlıkla ilişkilerini yeniden kesen ayılar, hızla oluşmaya baş­layan buz tabakalarına doğru yeniden yola koyulurlar.

Kutup yöresindeki beş ülke, —A B D, (Grönland’la iliş­kisi nedeniyle) Danimarka, Kanada, Norveç ve Sovyetler

Çok

hızlı

koşabilen

akıllı

kutup

tilkileri

kutup

ayılarının

au

artıklarıyla

beslenmek

için

onları

yakından

izlerler.

i…. ¹¹

(\Q(V OfîiV                               . Xv^e.

bu be$ ülkeain bilim adamtamda oluşası “Kutu^ Andacı Uz­manlar Grubu”nun üyeleri, hayvanlan sürekli olarak izlemek­tedir. Uzmanlann önerilerine dayanılarak kutup ayılannın av-

lanma üst – sınırı toplam sayılarının %2-4’ü olarak

saptanmıştır.

Kutup ayılarının geleceği; küçük bir \s\rvrc\a etY<Âs\y» enet\\    (;aba\a- rıyla, dengesi hemen ve büyük ölçüde bo- zulablfecek bir ortama bağlıdır.

Kutup ayılarının geleceği, dengesi çok çabuk bozulabi- lecek bir çevreye sıkı sıkıya bağlıdır. Buz tabakalarının in­celmesine yol açabilecek küçük bir sıcaklık artması; hem fok balıklarının, hem de kutup ayılarının sonu demektir. Daha güncel bir tehlike ise bu bölgede girişilecek enerji araştırma­ları ve bu güne kadar el değmemiş Kuzey Kutbu’nun uygar­laştırılması çabalandın Doğanın çevre dengesi olduğu kadar, dünyamızın bu görkemli yaratığının geleceği de neredeyse pamuk ipliğine bağlıdır ve her ikisi de biz insanların sürekli yardımına gerek duymaktadır.

SCIENCE DIGEST dan çev; Melih ÖLÇER

B§

saldırganh gösteriâ olarai iki erki

birbirlerini| çeuresinö yaua yaua dönüyorlc Aralarınd doğruda saldım

görülme