isoprene

a)   isoprene yakın olan terpenlerdir. Yerel olarak kan dolaşı­mını hızlandırıcı özelliği nedeniyle tıpta kullanı­lır. Ayrıca bazı eterik yağlarında yaraları iyileşti­rici (Matricaria chamomilla), antispazmatik ve solunum organlarında sekresyon uyarıcı -(Foeni- culum ve Pimpinella anisum gibi) özellikleri vardır. Diğer önemli eterik yağ bitkileri Salvia, Arnica, Thymus, Mentha ve Artemisia absinthi- umdur.

b)   Acı maddeler: Kısmen glikozid, kısmen- de terpenler grubuna girerler. Alkaloidler gibi tadları acı olmakla beraber bileşimlerinde azot bulunmaz. İştah açıcı ve buna bağlı olarakta hazım düzeltici etkileri vardır. Tipik acı madde bitkileri Gentiana centaurium minus ve Cnicus benedictusdur.

c)   Debağ maddeleri: Protein çökeltici etki­siyle hayvansal postu deriye çeviren bitkisel maddelerin tümüne verilen isimdir. Tıpta da bu adstringierend etkiden faydalanılmaktadır, ör­neğin ağız ve diş eti iltihaplarında gargara veya bağırsak enfeksiyonlarında içten etkili olarak kullanılmaktadır. Debağ maddeleri bitkileri ör­neğin Vaccinium myrtillus, Agrimonia eupatoria, Quercus türleri ve Juglans regia gibi bitkilerdir.

Türkiye’nin Tıbbi Bitkiler Yönünden Durumu

Türkiye’nin baharat ve ilaç bitkileri gereksi­nimi bu bitkilerin floradan toplanması, sökülmesi şeklinde karşılanmaktadır. Endüstri ülkelerinin ilaç, baharat, kozmatik ve içki yapımında kullandıkları ilaç ve kokulu bitkilere olan ihtiyaçlarının devamlı artması Türkiye’nin eski- denberi ihracatını yaptığı Glyzyrrhiza glabra (Meyan kökü) ve Laurus nobilis (Hakiki defne) gibi bitkilerin yanısıra bu tip daha başka bitki- leride ihraç etme olanağını yaratmıştır. Bu durumda yumru, soğan ya da kökleri kullanılan bitkilere ihtiyaç olduğu takdirde, yurttaki bu bitki rezervelerinin ticari amaçla toplamalar sonucu önemli miktarda azaldığı saptanmıştır. Yaprak ve tohumları kullanılan pek çok bitki türlerinde de memleketin rezervesi çok zengin olması dolayı­sıyla bu yönden pek sakınca görülmediği halde, örneğin Thymus (kekik) ve Salvia (Adaçayı) gibi bitkilerde de nesil azalması tehlikesi başgöster- miştir.

Bütün bunların yanısıra aşağıda sözünü ettiğimiz nedenlerden dolayı da, yaprak ve tohumları kullanılan bitkilerde dahil Tıp ve Baharat bitkilerinin düzenlenmiş bir şekilde yetiştirilmesi arzusu meydana çıkmaktadır. Her şeyden önce dünya pazarları ihraç edilen bitkilerde kalite ve saflık, yani standartlık aramaktadır. Türkiye’de bu şekilde kültürü yapılan bitkiler mevcuttur, örneğin Papaver somniferum (Haşhaş) ve Pimpinella anisum (Anason) gibi. Diğer bitki türlerininde yetiştirme tekniği, elde edilecek drogların kalitesi yönün­den ekolojik etkenlik ve sekunder metabolizma­ları arasındaki ilişkiler hakkında bilgi edinmek şarttır.

Yukarıda bahsedilen konuların detaylı bir şekilde incelenmesi sonucunda diğer Tıp ve Baharat bitkilerinin de kültürü Türkiye’de müm­kün olacaktır.

Hiçbir şey iyi bir kitap kadar insanı kendisinden ayıramaz.

S. de BEAUVOIR

Yazmak geleceği görmektir.

Kendimizden nekadar habersiz olduğumuzu, yazdıklarımızı tekrar okurken anlarız.

Paul VALERY