konfüçyüsçülük

konfüçyüsçülük

Konfüçyüs’ün ahlâk felsefesine verilen ad. Yaşadığı dö­nemin bunalımı sırasında, “eskiler”in geleneğine ve Çin’in efsanevi krallarının eski erdemlerine dönmeyi öğütleyenKonfüçyüs’ünöğretisi,ıgök, yer|ve insan ara­sındaki karmaşık bir uyum bütününe dayanan somut bir ahlâktır. Kaynağını, Konfüçyüs ile yakınlarının yaz­dıklarına inanılan “Beş Klasik” adı verilen beş kitap oluş­turur. Uzun süre Çinli “okur-yazarların” kültür temelini oluşturan söz konusu kitaplarda, ünlü yin-yang kuramı yeralır. Doğada erkek, aydınlık, sıcak ve etkin olan her şeydir; yani yang’dır. Dişiyse, karanlık, soğuk ve edil­gen olan her şey, yani yin’dir. Yalnızca Gök arı yang, Toprak arı yindir. Canlı varlıklar yin ile yangın bileşimin­den oluşur. Konfüçyüs’ün başka bir kuramı da, mev­simlerin olduğu kadar besinlerin ya da erdemlerin de bağlı olduğu evrensel güçleri canlandıran beş temel öğe (su, ateş, odun, maden, toprak) kuramıdır. Beş te­mel öğeyi ayrıca beş etkinlik karşılar: Davranış; konuş­ma; görme; duyma; düşünme. Gerçekte bütün bunlar, insanın dünyadaki yerini tanımlamayı amaç alır. Top­lumsal düzen ile evrensel düzen uyum içinde bulundu­ğundan, kralın iyi ya da kötü tutumu, düzenleyici ya da bozucu etki yaparak evrenin akışını (yıldızların ilerleyi­şi, mevsim çevrimleri, vb.) yansıtır.

Konfüçyüs bütün bu kavramlardan yola çıkarak, top­lumda belirli bir yaşama ve davranış biçiminin temel kurallarını belirlemeye çalışmıştır. İnsan erdemli, hak­severi//), iyi (ren) ve ana-babasına saygılı olmalıdır. Er­demlilik dışında soyluluk yoktur. Kutsal kitapların okun­ması ve kurallarına uyulması, kişiyi erdemin iki doruğu­na (benzerini sevme ve dindarlık) ulaştırır.

Konfüçyüsçülük sonradan birçok düşünüre esin kay­nağı olmuş, Mencius ya da Mıngzi (İ.Ö. 372-İ.Ö. 289) ve Şunzi (İ.Ö. 300-İ.Ö. 230) tarafından geliştirilmiştir. Mencius konfüçyüsçülüğün insancı bir anlayışını savu­nurken, Şunzi toplum temelini devlet yetkesine dayan­dırmıştır.

Birçok filozofu etkileyen, Han sülalesi döneminde imparatorluğun resmî öğretisi olan konfüçyüsçülük, XV. yy’da Vietnam, Kore ve Japonya’ya da yayılmış, ay­

rıca XVIII. yy’da bazı Batılı filozofları bir ölçüde etkile­miştir.