Gediz ovası
Ege Bölgesi’nde ova. Kuzeyde Gördes-Uşak yaylasının
dik kenarı, güneydeyse Bozdağlar tarafından sınırlanan
doğu-batı doğruItulu alçak bir alan oluşturan Gediz
ovası, Gediz ırmağı tarafından sulanır; kuzeyde Akhisar
ovasına, güneyde Kemalpaşa ovasına açılır. Salihli-Me-
nemen boğazı arasındaki kesimine Salihli-Manisa ova-
sı, Menemen boğazından çıktıktan sonra İzmir körfezi-
nin doğu kenarında uzanan kesimine Menemen ovası
adları verilir. Çeşitli tarım (tahıl, tütün, pamuk, susam,
baklagiller) yapılan bir alandır. Dikili alanlarda sebze
bahçeleri, üzüm bağları, incir, vb. meyve ağaçları başlı-
ca yeri tutar.
Gehlen, Reinhard
Alman generali (Erfurt 1902-Berg am Starberg 1979).
Çözümleme ve planlama uzmanı, çok yetenekli bir
matematikçi olarak ün salan Reinhard Gehlen, Polonya
savaşından sonra Harekât Şubesi’ne atandı. Harekât
Şubesi Rusya Dairesi başkanlığına (Ekim 1940), Doğu
cephesindeki yabancı ordularla ilgili İstihbarat Dairesi
başkanlığına (1942) getirilip, Kızıl Ordu’nun genel sal-
dırılarıyla ilgili raporlar düzenleyince Hitler’in gözün-
den düştü ve genelkurmaydan uzaklaştırıldı (10 Nisan
1945). ABD birliklerine tutsak düşüp, arşivlerini onlara
teslim etti ve eski arkadaşlarından elli kadarını içinde
toplayan bir örgüt kurarak (1946), SSCB ile komünist ül-
keleri incelemeye girişti (Adenauer başbakan olunca
[1955], “Gehlen örgütü”nü kendi hizmetine aldı ve Fe-
deral Almanya İstihbarat Servisi’ne dönüştürdü).
1968’de emekliye ayrıldı.
Geiger, Hans
Alman fizikçisi (Neustadt an der Weinstrasse 1882-
Potsdam 1945). Erlangen Üniversitesi’nde veCambrid-
ge’de Cavendish Laboratuvarı’nda öğrenim gören
Hans Geiger, Kiel ve Tübingen üniversitelerinde ders
verdi. Yaptığı atom fiziği çalışmaları Rutherford’un
atom modelini hazırlamasına ışık tuttu. 1909’da atom
parçacıklarını saymaya yarayan sayacı bulup, Müller’in
yardımıyla geliştirdi (1923; Geiger-Müllersayacı adı ve-
rildi).
Geiger-Müller sayacı
Beta parçacıkları ve kozmik ışınlar gibi ışınımları belirle-
meye ve şiddetlerini ölçmeye yarayan aygıt. Hans Gei-
ger’in bulup, Müller’in yardımıyla geliştirdiği Geiger-
Müller sayacı, ışınımlardan korunmak için olduğu ka-
dar, radyoaktif maden filizlerinin aranmasında da kulla-
nılır. İçi gaz (hava basıncında ya da hava basıncının al-
tında argon, vb. bir gaz) doldurulmuş, metalden ya da
içi metal kaplı camdan bir iyonlaştırma borusu ile bu
borunun içine gerilmiş ve yalıtılmış artı potansiyelli bir
telden oluşur. Boru nükleer ışınıma tutulduğunda, gaz
iyonlaşır. Eksi iyonlar (elektronlar) ortaya gerili iletken
telde (anot), artı iyonlar da metal silindirde toplanır.
Geiger-Müller sayacı yüklü parçacıkları bulur ve sayar. Bir
cam boru (A) ile içindeki negatif yüklü metal silindir ya da
anot O) ile pozitif yüklü bir tel ya da anottan (2) oluşur.
Yüksek enerjili bir tanecik (siyah) düşük basınçlı bir gaz
doldurulmuş (gri) boruya girince (B), gazın bir atomuna
çarpar ve bir elektronu serbest bırakır. Elektron anot
tarafından (mavi), serbest kalan artı yüklü iyon da (kırmızı)
katot tarafından çekilir. Daha sonraki çarpışmalar
sonucunda yeni elektronlar serbest bırakılır (C,D) ve
bunların oluşturduğu elektron çığı, elektronik aygıt (E)
tarafından kaydedilir.
Anotta toplanan elektronlar, bir elektron çığının baş-
lamasına yol açar; çığ da bir darbe oluşturur. Bu darbe-
ler elektronik bir aygıt tarafından sayılır.
