greyfurt

Sedefotugiller ailesinden bir ağacın (Citrus paradisi) ve meyvesinin ortak adı. Tropikal ve ılıman bölgelerde yetişen, halk arasında altıntop da denen greyfurtun sarı kokulu, çapı 12 cm’yi bulan, ekşi, acımsı meyveleri bol miktarda C vitamini içerir. En yoğun biçimde yetiştirildiği ülkeler, Güney Afrika Cumhuriyeti, ABD ve İsrail’dir.
greyhound _
Yarış için yetiştirilmiş İngiliz tazısı. Britanya adalarında IX. yy’dan başlanarak yetiştirilen greyhoundun omuzdan yere yüksekliği 76 cm, ağırlığı 32 km kadardır. Uzun boyunlu, uzun bacaklı, çok zarif bir köpektir.

En eski köpek ırklarından biri olan greyhound, çok çevik, hızlı koşan bir köpektir. Yarış köpeği olarak yetiştirilmesinin yanı sıra, evlerde de beslenmektedir.
Postu kısa tüylüdür ve rengi, siyah, beyaz, kırmızı ya da lekeli olabilir. Çok hızlı koşar ve çok çeviktir.
Grieg, Edvard
Norveçli besteci ve piyano virtüözü (Bergen 1843-ay.y.1907).Leipzig’Konservatuvarı’nda öğrenim gören
Norveçli besteci Edv ard Grieg, çok beğenilen liedlerinden birini söyleyen eşi Nina Hagerup Grieg’e piyanoda eşlik ederken, Grieg bestelerinde, lirizm yüklü, romantik bir ulusçuluğu yansıtmıştır.
Turunçgiller öbeğinden olan greyfurtun (C. paradisi) meyveleri bol miktarda C vitamini içerir.
366 GRİFFİTH, ARTHUR
Edvard Grieg, Kopenhag’a giderek Richard Nordra-ak’la tanıştı ve Müzik Derneği’ni (1871-1880) kurdu. Sonra Bergen’e çekildi.
Kuzey’in halk geleneklerine bağlı özgün bir besteci olan Grieg’in başlıca yapıtları arasında piyano için La Minör Konçerto, PeerGynt Süiti, piyano ve keman için üç Sonat, Norveç Dansları ve birçok ¿/ec/derlemesi sayılabilir.
Griffith, Arthur_
İrlandalı siyasetçi (Dublin 1873-ay.y. 1922). Unitedİris-man adlı bir ulusçu dergi çıkaran Arthur Griffith, 1905’te İrlanda ulusçu partisi Sinn Fein’i kurdu. 1916’daki Paskalya Ayaklanması’na katılmamakla birlikte, 1916-1917 ve 1918’de İngilizler tarafından tutuklandı. 1918’de kurulan İrlanda Cumhuriyeti’nde başkan De Valera’nın yardımcılığına getirilip, 1922’de istifa eden De Valera’nın yerine cumhurbaşkanlığını üstlendi. Ama iç savaşın patlak vermesinden kısa süre sonra öldü.
Griffith, D. W.
ABD’li sinema yönetmeni (La Grange, Kentucky 1875-Hollyvvood 1948). Bir süre komedilerde oynayan Da-
ABD’li sinema yönetmeni D.W. Griffith (resmin solunda),’ en ünlü filmlerinden Bir Milletin Doğuşu ‘nun setinde, kameramanı Billy Bitzer’le. Griffith, önceden yapılan kurgulama, geriye dönüşler gibi yöntemlerin öncülüğünü yaparak, sinemanın bir sanat dalı haline gelmesine katkıda bulunmuştur.
wid Wark Griffith, gazetecilik ve senaryo yazarlığı yaptıktan sonra, 1908’de yönetmenliğe başlayarak sinema dilinin ilk gerçek yaratıcısı oldu. Bazı teknik yöntemlerin kullanımını sistemleştirerek (üst üste çekimler, yakın plan çekimler, önceden yapılan kurgulama, geriye dönüşler, vb.), sinemaya temel ilkelerini kazandırdı ve döneminin bütün büyük sinemacılarını etkiledi.
Başlıca yapıtları: Bir Milletin Doğuşu (The Birth of a Nation, 1915); Hoşgörüsüzlük (intolerance, 1916); Kırık Tomurcuklar (Broken Blossoms, 1919); Sadık Susie (True Heart Susie, 1919); Güney Yolu (Way Down East,
1920); Dream Street (Düşler Sokağı, 1921); Abraham Lincoln (1930)
Grignard, F.A. Victor
Fransız kimyacısı (Cherbourg 1871-Lyon 1935). Lyon Üniversitesi’nde öğrenim gören François Auguste Victor Grignard, Nancy ( 1910) ve Lyon (1935’e kadar) üniversitelerinde organik kimya profesörlüğü. Fransız Fen Akademisi üyeliği (1926) yaptı. Magnezyumun, klor, brom ya da iyotla (klor grubundan bir öğe ile oluşan organik tuzlar) bileşimini oluşturmak için çözücü sıvı olarak dietileter kullanarak, organik kimyaya en önemli katkısını yaptı (bu bileşiklerden, yüksek kimyasal tepkimeler oluşturdukları için, organo-metal bireşimleri, vb’de geniş ölçüde yararlanıldı. Grignard belirteçleri adı verilen birçok organik bileşiği bulup, 1912’de Nobel Kimya Ödülü’nü Paul Sabatier’yle paylaştı. Yirmi ciltlik Traité de Chimie Organique (Organik Kimya İnceleme Kitabı) adlı yapıtı ölümünden sonra yayınlandı
(1950).
Grigny, Nicolas de
Fransız bestecisi (Reims 1672-ay.y. 1703). Saint-Denis katedralinde iki yıl orgculuk yapan Nicolas jde Grigny, daha sonra Reims katedrali orgculuğuna atandı. 1699’da yayınladığı, içinde yılın başlıca bayramları için ilahiler ve bir missa bulunan Premier Livre d’Orgue (Org Üstüne İlk Kitap) adlı derlemesini, Bach gençliğinde elle kopya etti ve büyük ölçüde yararlandı. Grigny, döneminin en büyük org bestecisi sayılır.
Grillparzer, Franz
AvusturyalI tiyatro yazarı (Viyana 1791 -ay.y. 1872). Babası ölünce hukuk öğrenimini yarım bırakmak zorunda kalan (1809) Franz Grillparzer, soyluların çocuklarına ders verdi; saray kitaplığında çalıştı. Maliye Bakanlığı arşivine girip (1813), arşiv yöneticiliği (1832-1856) yaparak, bir yandan da yazdığı oyunlarla, yaşadığı dönemin Almanca yazan en iyi oyun yazarı sayıldı.
Başlıca yapıtları: Die Ahnfrau (Nine, 1817), Sappho (1818), Das Goldene Vliess (Altın Yaprak, 1818-1820), Medea (1822), König Ottokars Glück und Ende (Kral Ottokar’ın Mutluluğu ve Sonu, 1826), Ein Treuer Diener Seines Herrn (Efendinin Sadık Uşağı, ¿826), Des Meeres und der Liebe Welleh (Denizin ve Avxın Dalgaları, 1831), Der träum Ein Leben (Düş Görmek Yaşamaktır, 1831), Bruderzwist in Habsburg (\~\absburg\ar-da Düşman Kardeşler, 1848), Die Jüdin von Toledo (Toledo’lu Yahudi Kadın, 1855).
y Franz Grillparzer,
y. / döneminin
Almanca yazan en büyük oyun yazarı sayılmıştır.
GRİS, JUAN 367
Grimaldi, Francesco Maria
İtalyan astronumu ve fizikçisi (Bologna 1618-ay. y.
1663). Cizvit tarikatına giren Francesco Maria Grimaldi, belagat, felsefe ve geometri dersleri verdi. J.B. Ricci-oli’yla bir Ay haritası hazırlayarak, günümüzde de yararlanılan ad ve ölçüleri kullandı. Başlıca yapıtı olan Physicomathesis de Lumina, Coloribus et İride (Işık, Renk ve Gökkuşağı Fiziksel Matematiği, 1659) adlı yapıtında, ışığın girişimi ve kırılma olayını ilk olarak tanımladı.
Grimm, Melchior, Baron von
Alman eleştirmeni ve yazarı (Regensburg 1723-Gotha 1807). Fransa’ya giden Baron von Melchior Grimm, Schömberg kontunun oğullarına eğitmenlik yaptıktan sonra, Orléans dükünün kâtibi oldu ve d’Alembert’le, Diderot’yla dostluk kurarak 1751 ‘den sonra Ansiklope-di’n’un hazırlık çalışmalarına katkıda bulundu. 1733-1792 yılları arasında yazdığı onyedi ciltlik mektuplarında (Correspondance Littéraire, Philosophique et Critique [Edebiyat, Felsefe ve Eleştiriyle İlgili Mektuplar]), Paris’teki düşünce yaşamıyla ilgili görüşlerini anlattı. 1774’te J.J. Rousseau’yla birlikte Gluck’a karşı İtalyan müziğini savunup,1789’da Gotha’ya yerleşti. Gotha’ya giden Rus çariçesi Yekaterina II tarafından Hamburg’da Rus devlet danışmanlığına atandı.
Grimm kardeşler
Alman dilbilimcileri ve yazarları: Jacob (Hanau 1785-Berlin 1863), Wilhelm (Hanau 1786-Berlin 1859). Her ikisi de çocukluk ve gençlik yıllarını Kassel’de geçiren Grimm kardeşler, 1829’da Göttingen Üniversitesinde ders vermeye başladılar. 1837’de özgürlükçü görüşlerinden ötürü görevlerinden alınınca Kassel’e döndüler. 1840’ta Friedrich-Wilhelm IV tarafından Berlin Üniver-sitesi’nde ders vermeye çağırıldılar ve ömürlerinin sonuna kadar orada çalıştılar.
Alman dilbilimcileri ve yazarları Grimm kardeşleri resmin sağında Jacob, solunda Wilhelm), özellikle dünyanın aşağı yukarı bütün dillerine çevrilen Grimm Masalları V.3 tanınırlarsa da, dilbilimci olarak Alman diline yaptıkları katkı da çok önemlidir. Bu resimleri Elisabeth Jerichau-Bauman tarafından yapılmıştır.
Alman filolojisinin kurucuları olan Grimm kardeşlerin, daha çalışmalarına başlarken amaçları “Almanya’nın edebi geçmişini canlandırmak”tı. Herder’in etkisiyle, eski edebiyatın çağlarının edebiyatından yüz kat üstün olduğuna inandılar. 1811’de ilk yapıtları olan Über den Altdeutschen Meistergesangı (Eski Alman Halk Şairleri Üstüne) yayınladılar. 1812’den başlayarak 1815 ve 1822’de üç dizi halinde yayınladıkları Grimm Masallariyla çocuk edebiyatının başlıca klasiklerinden birini ortaya koydular. Bu arada filoloji çalışmalarını da sürdürerek Deutsche Sagen (Alman Efsaneleri, 1816-1818), Die Deutsche Heldensage (Alman Kahramanlık Öyküleri, 1829), Geschichte der Deutschen Sprache (Alman Dilinin Tarihi, 1848) adlı yapıtlarını yayınladılar. Ayrıca Deutsches Wörterbuch (Almanca Sözlük, 1852-1858) adlı bir sözlük hazırladılar.
Grimmelshausen, Hans Jakob Christdoffel von _
Alman romancısı (Gelnhausen 1622’ye doğr.-Renc-hen, Baden 1676). Otuzyıl Savaşların’da protestan ordusunda çarpışan Hans Jakob Christdoffel von Grimmelshausen, sonra katolikliği kabul ederek ordudan ay-
rıldı. , . _
Der AbentheurlichelSimplicissimus Teutsch(Serüvenci Simplicissimus, 1669) adlı altı ciltlik başlıca yapıtında, asker, serüvenci ve keşiş olan saf bir köylü gencinin başından geçenleri ve yaşayışını hiciv yüklü canlı bir dille anlattı.
g»P _
Grip virüsünün de yol açtığı bulaşıcı üst solunum yolları hastalığı. İnsanlar arasında dünya ölçeğinde salgınlara yol açabilen bir enfeksiyon hastalığı olan grip, kısa süre içinde yayılarak’, milyonlarca kişinin etkilendiği ve pek çok ölümle sonuçlanan salgınlara neden olmaktadır.
Solunum yolları hastalıklarının birçoğu, gerçek bir teşhis koyulamadığı zaman “grip” diye adlandırılırsa da grip Orthomyxo cinsinden özel bir virüsün (Myxovirüs influenza) yol açtığı bir solunum yolları hastalığıdır. Salgınlara yol açan bu virüs çok sık değşinimlere uğradığından, bir önceki salgında mikrop almış olmak, sonraki salgınlarda bağışıklık sağlamaz. Bu yüzden her grip salgınında yeni bir aşının hazırlanması gerekir. Genellikle 3-7 gün süren hastalık ateş yükselmesi, öksürük, kas ağrılarıyla gelişir; bazen ikincil bir zatürre bakterisinin eklenmesi ihtilatına yol açabilir. Ateş yükselmesi erişkinlerde 39,4 °C’ı bulabilir; çocuklardaysa daha da yükselebilir. Yaşlılarda hastalıktan sonra bir genel zayıflama, ruhsal çöküntü görülebilir. Ayrıca, 50 yaşını aşkın kişiler gribe tutulduğunda zatürre eklenmesi olasılığını önlemek için antibiyotikler vermek gerekir. En iyi tedavi yatak dinlenmesi, aspirin ve bol sıvı almaya dayanır.
Gris, Juan__
İspanyol ressamı (Madrid 1887-Boulogne-Sur-Seine, Fransa 1927). Madrid’de öğrenim gören Juan Gris (asıl adı Victoriano Gonzalez1 dir), 1906’da Paris’e yerleşerek Pablo Picasso’yla dostluk kurdu ve çeşitli dergilerde desenler yayınladı. 1911’den sonra kül^ist anlayışta ilk yapıtlarını verip, tablolarının yanı sıra Max Jacob, Armand Salacroux, vb. yazarların kitapları için taşbaskı ya da ofort tekniğiyle süslemeler yaptı. Başlıca yapıtları
368 GRİSİ, GİULİA
Juarı Gris’nin, kübizmin en başarılı örneklerinden sayılan Zar adlı yapıtı. Juan Gris, 1912’den başlayarak tuvallerine yapıştırma kâğıtlar katarak, kübizmin sentetik aşamasına geçmiştir.
arasında Çanaklı Natürmort, Picasso’ya Saygı, Maurice Rayrıal’ın Portresi, vb. sayılabilir.
Grisi, Giulia
Italyan sopranosu (Milano 1811 -Berlin 1869). İlk olarak 1828’de Milano’da Rossini’nin Zelmira adlı yapıtındaki Emma rolüyle sahneye çıkan Giulia Grisi, 1835’ten sonra Paris ve Londra’da çalışarak, döneminin en ünlü primadonnaları arasına girdi. Donizetti’nin Don Pas-quale’sinde Norina, Bellini’nin Norma’smda Adalgisa, / Capuletti ed i Montecchi’sinde Juliet ve İPuritani’ sindeki Elvira rollerinin yanı sıra, Mozart’ın operalarının en iyi yorumcusu sayıldı.
grison
Sansargiller ailesinden iki türün (Galictis vittata ve Ga-lictis cuja) ortak adı. Meksika’nın güneyinden Güney
Calictis vittata türü grison, meyveler ve küçük hayvanlarla beslenir. XIX. yy’da Güney Amerika’da çinçilyaları denetim altına almak için kullanılmıştır.
Amerika’nın güneyine kadar uzanan bir bölgede yaşayan grisonlar, ince uzun bedenli, kısa bacaklı, etçil hayvanlardır. Daha iri olan G.vittata’nın boyu 55 cm, kuyruk uzunluğu 15 cm kadardır; ağırlığı 3,5 kg’ı bulur. Siyah yüzü, ayakları ve alt bölümleri, alnında bulunan ve boynundan aşağı doğru uzanan beyaz ya da sarı çizgilerle bedeninin gri ya da kahverengindeki arka bölümünden ayrılır. Grisonlar hem ormanlarda, hem de açık alanlarda yaşar, kemiriciler, kuşlar ve başka küçük hayvanlarla beslenirler.
Gritti, Andrea
Venedik docası (Venedik 1455-ay.y. 1538). İstanbul’a
gelip, bir süre ticaretle uğraşan Andrea Gritti, OsmanlIlar ile Venediklilerin barış görüşmelerine aracılık yaptı (1502) San Marco vekilharçlığına seçilip (1509). Cam-brai Birliği’yle savaşarak, Padova’yı imparatorluk taraftarlarından temizledi (1509). Fransızlara tutsak düşüp (1512), serbest kalınca Venedik docalığına seçildi (1523); Fransa ile Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu arasında bir denge siyaseti izledi. Kari V’le ittifak yaptıysa (1523) da, daha sonra, ona karşı Cognac birliğine katıldı (1526); 1538’de yeniden Kari V’in yanında yer alarak, Hıristiyan Birliği’ne girdi.
Grivas, Gheorghios
Yunan subayı (Trikomo, Magosa yakını 1898-Limasol 1974). Yunanlıların Anadolu’ya girişi sırasında topçu subaylığı (1922) yapan Gheorghios Grivas, 1940’ta Genelkurmay başkanlığına atandı. Alman istilasında direniş örgütü “X”i kurup (1944), Kıbrıs’a dönünce (1951) EOKA tedhiş örgütünü oluşturdu (o sırada [1954-1959] “Digenis” adını kullandı). Kıbrıs Cumhuriyeti kurulunca Yunanistan’a gidip (1960), Enosis için Türklere saldırılar başlayınca Kıbrıs’a döndü (1964). Rum kuvvetlerinin (11 000 kişi) ve adadaki Yunan birliğinin (10 000 kişi) komutanlığına getirilip, Türklere (Geçitkale, Boğaziçi köylerine) karşı saldırılar düzenledi; bu durum Türk-Yunan ilişkilerini bunalıma sürükleyince, Yunanistan’a çağrıldı. Yunanistan’daki askerî cunta ile Makarios’un arası açılınca yeniden Kıbrıs’a gidip (1972), çeteler kurarak, Türk köylerine; baskınlar ¡düzenledi; zaman zaman Makarios’a ve taraftarlarına karşı saldırılara bile girişti. 1973 sonlarına doğru hastalandıysa da, Makarios yönetimini yıkmaya yönelik tedhiş hareketlerini sürdürdü; ama çok geçmeden öldü.
Groener, YVilhelm
Alman generali ve siyasetçisi (Ludwigsburg 1867-Bornstedt, Potsdam yakını 1939). Berlin Savaş Akade-misi’ni bitiren Wilhelm Groener, Birinci Dünya Sava-şı’nın sonunda, komünist bir ayaklanmayı önlemek için, yeni kurulan sosyal-demokrat hükümete ordunun desteğini sağladı. Savaş sırasında ordu için demiryollarının düzenlenmesinde görevlendirildi; 1918’de Erich Ludendorff’un yerine karargâh levazım subayı olarak atandı. İmparator Wilhelm ll’nin tahttan çekilmesinde rol oynayıp, savaşta yenilen Alman birliklerinin ülkeye getirilmesi gibi zor bir görevi üstlendi. Daha sonra Ulaştırma bakanlığı (1920-23), Savunma bakanlığı (1928-32) ve İçişleri bakanlığı (1931 -32) yaptı. Versailles Ant-laşması’nın getirdiği sınırlamalara karşın Alman ordusunun yeniden kurulmasında, önemli rol oynadı.
Alman ordusunu parti kavgalarının dışında tutmaya çalışan General Wilhelm Groener, nazilerin etkinliklerine de karşı koymuştur.
Gromiko, Andrey Andreyeviç_
Sovyet siyasetçisi (Beyaz Rusya 1909-Moskova 1989). Washington’da büyükelçilik danışmanlığı (1939-1943) ve büyükelçilik (1943-1946) yapan Andrey Andreyeviç Gromiko, Dumbarton Oaks konferansında Sovyet heyetini yönetti. Yalta, Potsdam konferanslarına katıldı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde Sovyet sürekli delegeliği (1946-1948), Dışişleri bakanı yardımcılığı, Londra büyükelçiliği (1952-1953) yapıp, Dışişleri bakanlığına atanarak (1957), ülkesinin değişken siyasetini (soğuk savaş, yumuşama) ustalıkla yürüttü. Nükleer saldırıların önlenmesiyle ilgili antlaşmada (30 Eylül 1971) önemli rol oynayıp, Sina’nın büyük bölümünün Mısır’a geri verilmesini öngören İsrail-Mısır barış tasarısını Ka-hire’ye sundu. İki Almanya’nın yaklaşması tasarısını destekleyip, Federal Almanya’yla kuvvete başvurmama ve işbirliği antlaşması imzaladı. SSCB-Hindistan işbirliğini (Yeni Delhi Antlaşması, 9 Ağustos 1971) sağlayıp, Japonya’da işbirliğini güçlendirdi. Yumuşama siyasetinin gereği olarak çeşitli ülkelere (Fransa, Haziran 1972; ABD, Nisan 1973; Benelüks ülkeleri, Temmuz 1972) gitti; Avrupa Güvenlik Konferansı’nın toplanması için çaba harcadı. 1973’te Komünist Partisi Politbüro üyeliğine, 1983’te başbakan birinci yardımcılığına, 1985’te Prezidyum (devlet) başkanlığına- getirildi. 1988’de görevlerinden çekildi.
Groningen__
Hollanda’nın kuzey kesiminde kent. Aynı adlı ilin merkezi olan Groningen’in nüfusü 168 700’dür. Kara ve demir yollarının, özellikle de ırmakların ve kanalların kesiştiği bir noktada yeralan kent, Kuzey denizine ve Ems ırmağına bağlanmasını sağlayan bu yollar sayesinde, bir ticaret merkezine dönüşmüştür. Ayrıca, yakınındaki doğal gaz yatağının da etkisiyle sanayi de oldukça gelişmiştir: Besin sanayisi, kimya ve hazır giyim sanayileri, bisiklet yapımı, vb.
Groot, Albert Willem de_
HollandalI dilbilimci (Groningen 1892-Lahey 1963). Amsterdam Üniversitesi’nde Latin dili ve edebiyatı (1921-1951), Vancouver (1951-1956) ve Utrecht (1956-1962) üniversitelerinde genel dilbilim dersleri veren Albert Willem de Groot, iki dünya savaşı arasında yapısalcılığın başlıca temsilcileri arasında yeraldı.
HollandalI dilbilimci Albert Willem de Croot, yapısalcı akım içinde, klasik dillerin sözdizimi ve koşuk sanatı üstüne çalışmalar yapmıştır.
GROS, ANTOİNE JEAN, BARON 369
Sözdizimi ve koşuk sanatına ilişkin çalışmalar yaptı.
Başlıca yapıtları: Structural Linguistics and Phonetics Law (Yapısal Dilbilim ve Fonetik Kuralları, 1914), Alge-mene Versleer(Genel Nazım Bilgisi, 1946), Structurale Syntaxis (Yapısal Sözdizimi, 1950).
Groot, Hugo de: Bk. grotİus._
Gropius, Walter
Alman mimarı (Berlin 1883-Boston 1969).Charlotten-burg ve Münih Yüksek Teknik okullarında öğrenim gören Walter Gropius, ilk uygulamalarından başlayarak
Harvard Üniversitesi Graduate Center’ın planları Walter Gropius ile 1945’te kurduğu “The Architects Collaborative* bürosu tarafından çizilmiştir. Bütün olarak, Gropius un Bauhaus’ta geliştirdiği ilkelere dayanır. Gropius, 1937’den sonra Harvard’da mimarlık profesörlüğü yapmıştır.
akılcılık ve işlevselcilik kaygısı güttü (Alfeld’de Fagus fabrikası, 1911; Köln’de Deutscher Werkbund sergisi için fabrika, 1914). Bauhaus’ta kuramcı ve eğitimci olarak görev yaparak, özellikle sanat-sanayi ilişkileri ve standartlaştırma üstünde durdu (Dessau’da Törten Yerleşmesi, 1926-1927). 1937’de ABD’ye yerleşerek Marcel Breuer’le birlikte çalıştı ve Harvard Üniversitesi’nde ders verdi.
1945’te kurduğu “The Architects Collaborative” (TAC) bürosu, Harvard Üniversitesi Graduate Center’ı (1949-1950), New York’ta Pan American binasını (1960) ve Doğu Berlin’de Gropiusstadt’ı (1970’te tamamlandı) gerçekleştirdi.
Gros, Antoine Jean, Baron___
Fransız ressamı (Paris 1771-Meudon 1835). David in atölyesinde yetişen Baron Antoine Jean Gros, Roma’ya giderken Cenova’da askere alınıp, İtalya seferi sırasında da resim çalışmalarını sürdürdü. Herakles ve Diomede adlı tablosunun 1835 Sergisi’ndeki başarısızlığına üzülerek, intihar etti.
Başlıca yapıtları: Napolyon Arcole Köprüsünde, Abukir Savaşı, Nasıra Savaşı, Yafa Vebalıları, Eylau Mezarlığı, Wagram Savaşı, Madam Recamier, Kehribar Gerdanlıklı Genç Kız.
370 GROSZ, GEORGE
Grosz, George
Alman asıllı ABD’li desenci ve ressam (Berlin 1893-ay.y. 1959).BerlinıDada grubuna katılan George Grosz,
Ceorge Grosz’un Güzel Kadın, Sana Hayranım (1919) adlı bu yapıtı, savaş sonrasında manevi yönden çözülen Alman toplumuna bir saldırıdır. Dada akımının önde gelen üyelerinden Grosz, yergi yüklü denemelerinde çağının toplumu karşısındaki düş kırıklığını yansıtmıştır.
Dix’in yanı sıra yeni nesnellik (neue Sachlichkeit) akımının temsilciliğini yaptı. Toplumsal eleştiri anlayışlı anlatımcı resimler yapıp (Ecce Homo, Burjuvanın Aynası), 1933’te ABD’ye yerleşerek, suluboya resimlere yöneldi. 1938’de ABD uyruğuna geçti.
Grotefend, Georg Friedrich
Alman dilbilimcisi ve doğubilimcisi (Münden 1775-Hannover 1853). Persepolis çivi yazısını okumayı başaran (1802) Georg, Friedrich Grotefend, bu yazının bir abecesini hazırladı.
Başlıca yapıtları: Neue Beiträge zur Erläuterung der Persepolitanischen Keilscherift (Persepolis Çivi Yazısının Aydınlatılmasına İlişkin Yeni Katkılar, 1837), Elemente der Umbrischen Sprache (Umbria Dili Öğeleri,
1835-1838), Elemente derOskischenSprache(Osk Dili Öğeleri, 1839).
Grotius
HollandalI hukukçu ve diplomat (Delft 1583-Rostock 1645). Önce İspanyol ve Portekizlilere, sonra İngilizle-re karşı denizlerin serbestliği ilkesini savunan Mare Liberum (Serbest Deniz, 1609) adlı yapıtını yayınlayan
Grotius (asıl adı Hugo de Groottur), Rotterdam’ın ödenekli danışmanlığına getirildi. Dinsel kavgalar yüzünden Fransa’ya sığınmak zorunda kalınca, öxensti-em tarafından İsveç’in Paris elçiliğine atandı ( 1625). De Jure Pacis et Belli (Savaş ve Barış Hukuku Üstüne, 1625) adlı yapıtıyla, devletler hukukunun kurucusu oldu.
Grotowski, Jerzy
Polonyalı tiyatro yönetmeni ve kuramcısı (Rzeszovv 1933). Krakow Ulusal Tiyatro Akademisi’nde öğrenim gören (1951 -59) Jerzy Grotowski, 1959’da sanayi kenti Onole’de 13 Sıralı Tiyatro’yu kurdu ve 1960’tan başlayarak deneysel tiyatroya önemli katkılarda bulundu. 1965’te bu topluluğun üyeleriyle Wroclaw’da Polonya Laboratuvar Tiyatrosu’nu kurup, bir atölye gibi çalışan bu toplulukla ilk kuramsal düşüncelerini uygulamaya koydu. Temel öğelere indirgemiş yapımlar üretmenin, dayanılmaz acı sahnelerle karşı karşıya bırakarak izleyicinin bilinçaltını araştıran bir oyun tarzının savunuculuğunu yaptı. 1968’de Yoksul Tiyatroya Doğru adlı önemli bir kuramsal kitap yayınladı.
Grousset, René
Fransız doğubilimcisi ve tarihçisi (Aubais 1885-Paris 1952). Cernuschi (1933) veGuimet(1944) müzelerinin
René Grousset, Uzakdoğu kültürleri ve Asya tarihi üstüne yaptığı araştırmalarla tanınmıştır.
yöneticiliğinde bulunan René Grousset, değerli tarih kitapları yayınladı. 1946’da Akademi üyeliğine seçildi.
Başlıca yapıtları: Histoire de I’Asie (Asya Tarihi, 4 cilt, 1922), le Réveil de l’Asie (Asya’nın Uyanışı, 1924), Histoire de l’Extrême-Orient (Uzakdoğu tarihi, 1928-1929), Les Civilisations de 1’OrientiDoğu Uygarlıkları, 4 cilt, 1929-1930), Histoire des Croisades et du Royaume Franc de Jérusalem (Haçlı Seferlerinin ve Kudüs’teki Latin Krallığı’nın Tarihi, 3 cilt, 1934-1936), L’Empire Mongol (Moğol İmparatorluğu, 1941 ), Vie de Gengis Khan (Cengiz Han’ın Yaşamı, 1944), l’Empire du Levant(Doğu İmparatorluğu, 1946).
Grove, Sir George
İngiliz müzikbilimcisi (Clapham, Londra 1820-Syden-ham, Londra 1900). Kırk yıl boyunca, Londra’nın dış semtlerinden Crystal Palace’ta verilen konserleri düzenleyen Sir George Grove, 1882’deyeni kurulan Krallık Müzik Okulu’nun yöneticiliğine getirildi ve bu görevini 12 yıl sürdürdü. 1883’te Kraliçe Victoria tarafın-
dan soyluluğa yükseltildi. Grove’s Dictionary of Music and Musicians (Grove’un Müzik ve Müzikçiler Sözlüğü 1879-89) adlı beş ciltlik yapıtı, genişletilerek pek çok kez yeniden basıldı.
Grove, Sir William Robert
İngiliz fizikçisi (Swansea 1811-Londra 1896). Hukuk profesörlüğü, avukatlık, hekimlik yapan Sir William Robert Grove, bir yandan da boş zamanlarında elektrik ve magnetizma araştırmalarına girişti. Elektrotlarını odun kömüründen yaptığı gazlı bir pil buldu (1839). Daguerre levhasını pilin içinde elektrot gibi kullanarak, bir levhanın üstüne kazı yapmayı ilk kez başardı.
Grönland
Danimarka’ya bağlı büyük ada. Kuzey Amerika kıtasının kuzeydoğusunda yeralan, dünyanın en büyük adası olan Grönland’ın üçte ikisinden çoğu Kuzey kutup çemberinin kuzeyinde kalır. Yaklaşık 2 650 km uzunluğunda ve 1 200 km genişliğinde olan adanın en kuzey ucunun Kuzey kutbuna uzaklığı 800 km’den azdır. Ka-
GRÖNLAND (KALAALLİT NUNAAT)
GENEL BİLGİLER, Yüzölçümü: 2 175 600 km2. Başkenti ve en büyük kenti: Godthaab (ya da Nu-uk 12 170 nüf.; 1991 tah.).
TOPLUM YAPISI. Nüfusu (1990 tah.): 56078; nüfus yoğunluğu: Km2’ye 0,026 kişi. Nüfus dağılımı (1989): Kentlerde % 80; kırsal kesimde % 20. Yıllık nüfus artış hızı (1990): % 1,2. Resmî dilleri: Da-nimarkaca, Grönlandca. Başlıca dinler: Protestan.
EĞİTİM VE SAĞLIK. Okuma yazma oranı (1987): Yetişkin nüfusun % 99’u. Üniversite sayısı (1991): 1. Hastane yatak sayısı (1987): 556. Hekim sayısı (1988): 78. Ortalama ömür (1990): Kadınlar — 68; erkekler — 62. Bebek ölüm oranı (1990): 1 000 canlı doğumda 28.
EKONOMİ. GSMH (1988): 500 milyon dolar; kişi başına ulusal gelir 9 000 dolar. Etkin nüfus dağılımı (1988): Balıkçılık % 17; sanayi % 25. Dış ticaret (1988): Dışalım — 445,6 milyon dolar; dışsatım — 386,2 milyon dolar. Ticaret yaptığı başlıca ülkeler: Danimarka, İsveç, Almanya, Norveç. Para birimi: 1 Danimarka kronu — 100 öre. YÖNETİM. Türü: Danimarka’ya bağımlı özyönetim. Yasama organı: Meclis (Landsting). Yönetim bölümlenmesi: 3 yönetim bölümü.
ULAŞIM. Demiryolları (1991): Yok. Karayolları (1987): Toplam 80 km. Başlıca limanları: 1. Başlıca
nada’ya bağlı Ellesmere adanın kuzeybatı ucundan, 26 km genişliğindeki Kennedy kanalıyla ayrılır. Danimarka’ya bağımlı olmakla birlikte, 1979’dan bu yana içişlerinde özerktir ve Danimarka Parlamentosu ile Avrupa Parlamentosu’nda temsil edilmektedir. YÜZEYŞEKİLLERİ, DOĞAL KAYNAKLAR VE TOPLUM YAPISI
Grönland’ın yaklaşık % 85’i, ortalama kalınlığı 1 500 m olan bir buz tabakasıyla örtülüdür. Yaklaşık 2 175 600 km2’lik bir yüzölçümüyle bu, Antarktika’dan sonra dünyanın en büyük buz kütlesidir. İç kısımlarda kar hiçbir zaman erimeyip, üstüste yağan karların ağırlığıyla buza dönüşür. Bu baskı da buz tabakasını yavaş yavaş dışa doğru hareket ettirerek, kıyıdaki fiyortlara doğru kayan buzullar oluşturur. Jacobshavn buzulu, günde 50 m’lik bir hızla dünyanın en hızlı yer değiştiren buzullarından biridir.
Grönland’ın büyük bölümünün çevresi iç kesimdeki buz tabakasını içeren dağlarla çevrilidir. Yükselti Gunnbjörnsfjaeld doruğunda 3 700 m’yi bulur. Yerleşmeye elverişli tek bölüm 39 310 km uzunluğundaki iyice girintili çıkıntılı kıyı kesimidir. En büyük kent, başkent