(d. 4 Ağustos 1719, Langenhennersdorf, Pima yakınlan, Saksonya – ö. 22 Ocak 1767, Petersburg, Rusya), modern jeolojinin temeli olan stratigrafiyi (katmanbilım) kuran Alman jeolog.
1741’de Wittenberg Üniversitesi’nden mezun olduktan sonra Dresden’de jeolojik araştırmalara girişti Ve çalışmalannı madenler ve madencilik üzerinde yoğunlaştırdı. 1750’de cevher yâtaklan ve minerallerin kimyasal bileşimi üzerine yayımladığı makalesi adının duyulmasını sağladı ve Berlin’ deki Prusya Bilimler Akademisi’nce, Prusya’daki madencilik çalışmalarının incelenmesi görevine atandı. 1756’da, belirli katmanlardaki mineral yataklarının kökenine ilişkin bulgulannı yayımladı. Lehmann, ka-yaçlann bugünkü konumlarının rastlantılar sonucunda oluşmadığım, tarihsel bir süreç içinde diziler halinde çökeldiğini ileri sürdü; onun bu savı modern stratigrafinin ilk temel ilkesini oluşturdu. Lehmann 1765’te de bir teknik araştırma enstitüsü olan Freiberg Madencilik* Okulu’nun kurulmasını sağladı. Petersburg Bilim ve Sanat Akademisi’nin davetini kabul ederek Rusya’ya yerleşen Lehmann, 1761’de Petersburg Üniversitesi’n-de kimya profesörlüğüne ve aynca akademinin doğa tarihi koleksiyonunun yöneticiliğine getirildi. Lehmann’m Rusya’da başlattığı araştırmalar onun ölümünden sonra da sürdürüldü.
Lehmann, John (Frederick) (d. 2 Haziran 1907, Bourne End, Buckinghamshire, İngiltere), İngiliz şair, yayın yönetmem, yayımcı ve edebiyatçı. Çıkardığı dergilerle Ingiliz edebiyatına yön vermede önemli rol oynamıştır.
Eton College ve Trinity College’da öğrenim gördü. 1932’den 1936’ya değin Viyana’ da gazeteci olarak çalıştı, şiirler yazdı. Daha sonra İngiltere’ye dönerek New Writing adh dergiyi çıkarmaya başladı. 1946’da Penguin New Writing adım alan dergi yayınım 1950’ye değin sürdürdü. Bu arada Leonard ve Virginia Woolfun kurduğu Hogarth Press’in (1938-46) genel yönetmenliğini ve Geographical Magazine’in yayın danışmanlığını yaptı (1940-45). Kız kardeşi romancı Rosamond Lehmann’la birlikte John Lehmann Ltd. adh yayınevini yönetti (1946-53), The London Magazine adlı edebiyat dergisini çıkardı (1954-60).
İlk şiir kitabı A Garden Revisited (Yeniden Gezdiğim Bahçe) 1931’de yayımlandı. Bunu başka şiir kitaplan izledi. Bütün şiirlerini 1963’te Collected Poems’de (Toplu Şiirler) bir araya getirdi.
Döneminin edebiyat yaşamım aydınlatan otobiyografisini The Whispering Gallery (1955; Fısıltı Koridoru), I Am My Brother (I960; Kendimin Kardeşiyim) ve The Ample Proposition (1969; Büyük Sorun) adıyla üç kitap olarak yazdı. Kısaltılmış otobiyografisi ABD’de In My Own Time (1969; Benim Zamanımda) adıyla yayımlandı. Hogarth Press’te çalışırken Leonard Woolf la yaşadığı sorunlan Thrown to the Woolfs’ da (1968; Kurtlara Atılmış) anlattı. 1980’de şair Rupert Brooke’un yaşamöykü-sünü yayımladı.
Lehmann, Lilli (d. 24 Kasım 1848, Würzburg, Bavyera – ö. 17 Mayıs 1929, Berlin), Alman soprano ve Lied şarkıcısı. Özellikle Wagner’in Isolde’sindeki rolüyle tanınmıştır.
311 Lehmann, Orla
Sahneye ilk kez 1865’te Prag’da, Mozart’ın Die Zauberflöte’sinde (Şihirü Flüt) Birinci Çocuk rolüyle çıktı. 1870’te Berlin Opera-sı’na girdi, Die Zaüberflöte’deki Gece Kraliçesi türünde rollerde koloratur soprano olarak sivrildi. Wagner Der Ring des Niebe-lungen (Niebelungen Halkası) will çevriminin Bayreuth’takı ilk sahnelenişine Lehmann’ı Renli kızlardan biri ve Orman JÇuşu rolleri için kendisi çalıştırdı. Öâha sonra .dramatik soprano rollerine çıkan Lehmann, Isolde rolünde döneminin en büyük adı oldu. Beethoven’in Fidetio’sxaifa da büyük bir başan kazandı. 188^89 arasında ve 1891-92 yıllan nd» York kentindeki Metropolitan Operası’nda söyledi.
Lehmann dramatik ^pjatum, plağaııüştü sesi ve her rolün altından kalkabilrae yçte-neğiyle çok tutulan bir sanatçıydı. Repertu-annda Wagner’den Belli ni’ye kadar 170 opera rolü ve 600 Lied vardı. Unutuftnaz Lied resitalleri de veren Lehmann seçkin bir Mozart şarkıcısı olarak, 1905’tjsn sonra Salzburg festivallerinin düzenlenmesinde de etkin biçimde çalıştı. Mein Weg. (1913.; Yolum) adh otobiyografisinin yanı sıra Meine Gesangskunst (1902; Şan Sanatım) adlı bir kitap yşedı. ,
Lehmann, Lotte (d. 27 Şubat 1888, Perle-berg, Almanya – ö. 26 Ağustos 1976, Santa Barbara, California, ABD), lirik dramatik soprano, Robert Schumann’m şar kılan, Beethoven’in F«fe//o’sundaki Leonorç ve Ri* chard Strauss’un Der Rosenkavali^r’md&Vi (Güllü Şövalye) Marschallis rolleriyle ün yapmıştır. * . 1
Müzik eğitimine Berlin’de başladı. Operadaki ilk önemli rolü 1910’da Hamburg’da
Lotte lahmann, Der RoennkavatterV»
MarschtÜn rolünde
The Granger Coilectiof* New York iptti i
oynadığı Wagner’in Das Rhemgoid mdaki (Ren Altım) Freia oldu. 1914 te Viyana Devlet Operası’na girdi. Richard Straııss onu Viyana’da sahneleyen bazı operalarında sahneye çıkarttı. 1933’te de Arabella adh operasının başrolünü onun için besteledi. Lehmann 1913’ten sonra Ingiltere, 1930’dan sonra ABD sahnelerinde de başa-nlı roller canlandırdı. New York kentindeki Metropolitan Operası’nda belli başlı Wagner rollerinde sahneye çıktı. 1938’de ABD’ ye yerleşerek bu ülkenin uyruğun? geçti, 1961’de emekliye aynlana değin önemli bir yorumci} ve öğretmen olarak sanat yaşamım sürdürdü. Orplid, Mein (1®7; Or-
plid, Memleketim) adh bir romanı ve üç anı kitabı vardır.
Lehmann, (Peter Martia) Orla (d. 19
Mayıs 1810, Kopenhag – ö. 13 Eylül 187(j, Kopenhag, Danimarka), ülkesinde parlamenter yönetim biçiminin yerleşmesi için çaba gösteren DanimarkalI siyasal reformcu.
Lehmann, Rosamond 312
Bir öğrenci lideri olduğu 1830’larda mutla-kıyetçi yönetime yönelttiği eleştirilerle dikkat çekti. 1840’larda parlamenter bir yönetimin kurulmasını, liberal bir ekonomik sistemin yürürlüğe konmasını Ve S#B-wig Düklüğü’nün Danimarka ile birlesniŞ-mesini savunan ‘UMsjB’ PanİTÜn
önderleri arasın* gır<$’
Mart 1848’deki gösterilerin ön-
derleri arasında yef llm. Bu gösterilerin sonucunda liberal bir anayasa kabul edildi, halkın seçtiği bir hükümet işbaşına geldi ve Schleswig’teki ayrılıkçılara karşı savaşa girişildi. ‘«İÜ anayasanın kabul edilmesinden sonra kurulan geçici hükümette devtet bakanı olarak görev alan Lehmann, 1848’den sohra giderek sağa kaydı. 1851’de yeni parlamentonun alt meclisine {Folketini) seçildi. 1854-70 antanda ise üşt «$$$& (Landsting) görev yâptı. 185?,-fı6 Devlet Konseyi (Rigsrâd) üyesi dan l&h-mann, 1861-63 arasında Daniftıarka’nln Prusya ve Avusturya’ya karşı yürüttüğü savaşı sona erdiren Ulusal Liberal hükümette içişleri bakanlığı yaptı.
Lehmann, Ro$«uııond (Nina) (d. 3 Şubat 1903 ?, Londra^’ö. 12 Mart 1990, Bourne End, Buckinghamshire, İngiltere), yapıtlarında genç .kızlaritt-Wt$asim duyarlı bir üslupla anlatan İngiliz romancı. Üslupçuluğu ve ruhsal durumlar arasındaki ince ayrımları kakalamadaki ustalığıyla tanınır. Yayımcı ve edebi-yajçı John Lehmann’ın kardeşidir.
Özel öğretmenlerden ders aldıktan sonra Cambridge’deki Girton College’d* 0| Çocukluk ve ilkgençliktçn olguohlfc; r* karmaşık duygularına geçtsı genç kızın öyküsünü büyük bir anlatan ilk romanı Dusty Answer m (}927; Tozlu Yanıt) bir “bölümü bu okulda geçer. Hafif ama iyi tasarlanmış bir kitap olan Invitation to the Waltz (1932; Valse Davet), genç bir kızın toplum yaşamının gerekleriyle ürkek bir biçimde karşı karşıya gelmesini konu alır. Aynı genç kız The Weather in the Streets (1936; Sokakların Havası) adlı romanda evli bir adamla ilişki kurar. Sonraki yapıtlarında Lehmann giderek karmaşık bir üsluba ve daha evrensel kpnıi: lara yönelmiştir. On dört yaşında ” ’ gözüyle yaşlı, otoriter bir k&dwgi The Balladandfte Şourci (194 Pınar) Vie’ gfcnç bir kızın Wr ‘ zamanla fark etrrtesfrıi işleyen Grove (1953; YankdvKofcu1-lan bu değişime örneifctiiyı yapıtları, otobiyografisi”!
yedirme ve taş baskı yaptı. “Ayakta Duran Kadın” (1910, Modern Sanat Müzesi, New York) adlı yapıtında figürü cesurca hacim-lendirmesi, Fransız heykelci Aristide Mail-lol’un yeni-klasik tutumu karşısında duyduğu coşkunun bir yansımasıydı. Figürün idealize edilmiş yüzünde ise belki de Eski Yunan heykelinin İiiflö ustası Praksiteles’i örnek alan bir yumuşaklık vardı. Yapıt duyarlı, içe dönük ifadesiyle “Diz Çökmüş Kadın” (1^11, Modern Sanat Müzesi, New York) gibi Lehmbruck’un olgunluk dönemi
j_ı________ _____^ _ ______________the
Eyening (1967;” l^üğiııtun Akşamı) ve A Sea-Grape Tree (197ot ^Şöİüzümü Ağacı) adlı romandır. 1982’lde ‘Lehmânn’a C. B. E. (Commander of the British Empire) nişanı verilmiştir.
Lehmbruck, Wilhelm (d. 4 Ocak 1881, Meiderich, Duisburg yakınlan – ö. 25 Mal} 1919, Berlin, Alrttâfiya), özgün baskı sanatf çısı, ressam, şair ve Alman dışavurum^ÖJH ğunun en önemli heykelcilerinden bin. İnsanda acıma duygusu uyandıran ince uzun, çıplak figürleriyle tammr. Gençlik döneminde akademik gerçekçilik geleneği doğrultusunda çalışan Lehmbruck, 1905’ten sonra ünlü Fransız heykelci Auguste Ro-din’in anıtsal yapıtlanndan etkiler taşıyan heykeller (“Yıkananlar”, 1905, Sanat Akademisi, Düsseldorf) yaptı. Gerçek insan boyutlanndaki “İnsanlık” (1909) adlı yapıtı da Rönesans ustası Michelangelö’ya duyduğu hayranlığı ortaya koyuyordu.
1910’da Paris’e taşınan Lehmbruck, burada heykelden başka birçpk resinfı-, 3İ|$|
“Oturan Genç”, Wilhelm Lehmbruck’un bir heykeli, 1918; Wilhelm-Lehmbtuck Müzesi, Duisburg, Almanya Erben Lehmbruck and the Wilhelm-LeJimbruck Museum,
Duisbürg, Almanya
çalışmalarının habercisi niteliğindeydi. “Diz Çökmüş Kadın”daki aşın ince çizgiler Belçikalı heykelci George Minne’in art nouveau üslubundaki “Diz Çökmüş Figürler Çeşmesinden alınmıştı, ama köşeli çizgilerine karşın kadınsı havalı ol^n kol ve bacakların »yum İçindeki duruşu ve yüzlerdeki hüzün, Lehmbruck’un olgunluk dönemi yapıtlarına özgü karamsarlığı yansıtıyordu. “Ayakta Duran Genç” adlı tunç heykelde de aynı uzatılmış figür anlayışı vardı. Ama “Diz Çökmüş Kadın”ın tersine, bu heykel erkeksi bir sertliği ve saklı bir gücü ortaya koyuyordu.
Lehmbruck I. Dünya Savaşı’nın başlarında Almanya’ya dönerek bir hastanede çalıştı. Ölüm döşeğindeki yaralı askerlerin yanında geçirdiği günlerde edindiği deneyimlerle “Vurulmuş” (1915-16, Bayan Lehmbruck Koleksiyonu, Duisburg) ve “Oturan Genç” (1918; Wilhelm-Lehmbruck Müzesi, Duisburg) gibi yaşadığı büyük bunalımı yansıtan duygusal yapıtlar ortaya koydu. Bu sonuncu heykeli yaptıktan bir yıl sonra intihar etti.