A D Â L E T B A K A N L IĞ I

Alm. Justizministe- rium (rı.), Fr. Ministrerede la Justice, İng. Mi- nistry of Justice. Adâlet hizmetlerinin planlanması, yürütülmesi, koordinasyonu ve denetlen- . mesi ile hizmetlerle ilgili her türlü idâri faâliyet- leri yürüten bakanlık. Adâlet işlerinin yeniden düzenlenmesi için 1868 yılında Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliye Nezâreti kurulmuştur. Nâzırlardan birinin başkanlığında çalışmaları yürüten bu kurul, Adâlet teşkilâtında ilk yeniliktir. Mahkemelerin 1878 yılında; Şer’iyye ve Nizâmiyye olarak ikiye ayrılmasından sonra da Adliye ve Mezâhip Nezâreti kurulmuş ve Nizâmiyye mahkemeleri bu nezârete bağlanmıştır. 2 Mayıs 1911 târihinde\ıkarılan Adliye ve Mezâhib Nezâreti Nizamnâme-i Dâhili kânunu, Adâlet Bakanlığı’nın kuruluşuna temel oldu. Bakanlık, görevlerini şu teşkilatla yürütür: Teftiş Kurulu Başkanlığı, Cezâ İşleri Genel Müdürlüğü, Cezâ ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü, Özlük İşleri Genel Müdürlüğü, Hâkim ve Savcılar Yüksek Kurulu. Bakanlığın muhasebe, yayın, levâzım ve evrak vb. müdürlükleri diğer kuruluşlardaki benzerlerinin aynıdır. Adâlet bakanlığının görevleri: Cezâ hukûku ile özel hukuktaki yeni geli şmeleri tâkip edip, lüzumlu kânun tekliflerini hazırlar. Geceki i hâllerde kamu dâvâsı açılması için cumhuriyet savcılarına emir verir. Genel cezâ ve tevkif evleri, iş esâsı üzerine kurulmuş cezâ evleri ve ıslah evleri açar ve bunların idâre şekline dâir düzenlemeler getirir. İş güvenliğini sağlar ve bunun için gerekli tedbirleri alır. Mahkum ve tutukluların cemiyete kazandırılması için, bunların hakimim, barındırılması- nı, okutulmasını ve çalıştırılmasını temin eder. Hükümleri infâz eder. Genel ve özel aflar ile ilgili çalışmalar yapar. Avukat ve noterlere ruhsat verir ve bunları denetler. Adlî tıp müessesesi bu bakanlığa bağlıdır. Hâkim ve savcılar, bakanlığa bağlı olmakla berâber, bakanlık, hâkim ve savcılar hakkında kararlar veremez. Bunlar hakkında Anayasada belirtilen ve kânunla kurulu bulunan Hâkim ve Sav
cılar Yüksek Kurulu, karar verir. Bakanlığın mahkemeler üzerinde ancak idâri yönden etkisi vardır; mahkemelerde alman kararlarla ilgili hiçbir yetkisi yoktur. Kendi içerisinde, Merkez Teşkilâtı, Teftiş Heyeti Başkanlığı, Savunma Sekreterliği gibi bazı bölümlere ayrılır.