A D Â L E T P A R TİS İ (AP)

Alm. Gerechtig- keitspartei (f), Fr. Parti de la Justice, İng. Justice Party. 27 Mayıs 1960 ihtilâlinden sonra Türk siyâsî hayatında kurulan partilerden biri. İhtilâlden sonra siyâsî faâliyetler Türkiye’de 1 Nisan 1961’e kadar tâtil edildi. Kurucu Meclis çalışmaya başlayıp, anayasa ve seçim kânunları hazırlanmaya başladıktan sonra yeni siyâsî partilerin kurulmasına izin verildi. Adâlet Partisi 11 Şubat 1961 târihinde Ankara’da Emekli Orgeneral Râgıb Gümüşpa- la ve dokuz arkadaşı tarafından kuruldu. Adâlet Partisinin gâyesi; genel olarak, sosyal güvenlik, milliyetçilik, şahsiyetçilik, köycülük, ferdî teşebbüscülük, ıslâhatçılık, gelişme ve birlik ilkelerine dayanmaktadır. Ekonomik alanda karma ekonomiye ve hür teşebbüscülüğe taraftar bulunmakta ve ülkenin ekonomik gelişmesini hızlandıracak bir ortam içinde fert teşebbüsüne devlet kontrolü ile desteğin sağlanabileceği görüşünü savunmaktadır. Kurulduğu yıl içerisinde altmış bir ilde teşkilâtını tamamlayıp seçimlere katıldı. 1961 seçimlerinde nisbî seçim sisteminin uygulandığı milletvekili seçiminde Millet Meclisindeki 450 üyelikten 158’ini, aynı seçimlerde çoğunluk sisteminin uygulandığı Cumhuriyet Senatosunda 150 üyelikten 70’ini elde etti. Meclisin toplanmasından sonra eşit şartlarla CHP ile koalisyona ortak oldu. Râgıb Gümüşpala’nm ölümü ile boşalan genel başkanlığa Kasım 1964’de Süleyman Demirel seçildi. Adâlet Partisi, 1965’de yapılan genel seçimlerde geçerli oyların % 52’9’u olan 4.921.235 oyu alarak 240 milletvekili çıkardı. Genel başkan Süleyman Demirel’in başbakanlığında 1969 seçimlerine kadar iktidârda kaldı. 1969’da yapılan se
1964 Adâlet Partisi yöneticileri. Soldan; Faruk Sükan, Seyfi Kurtbek, Râgıb Gümüşpala (başkan), Sadeddin Bilgiç, Orhan Süersan.
çimlerde ise geçerli oyların % 46’5 ’i olan 4.229.712 oy alarak 256 milletvekili çıkardı. 1970 Şubat ayı bütçe görüşmelerinde partili bâzı milletvekilleri ve senatörler bütçeye red oyu vererek hükümeti düşürdüler. Bunlardan 41 kişi, partiden ayrılarak, Ferruh Bozbeyli başkanlığında Demokratik Partiyi kurdu.
Adâlet Partisi 12 Mart 1971’de verilen muhtıra üzerine hükümeti bıraktı. Bundan sonra kurulan, partiler üstü mâhiyet taşıyan dört hükümete 5, 7, 8, 13 bakan vererek katıldı.
1973 yılında yapılan seçimlerde geçerli oyların % 29,8’ini alarak 149 milletvekili, 1975 Ekim’inde yapılan kısmî senato seçimlerinde geçerli oyların % 40’81’ini alıp, seçilecek 60 sandalyeden 32’sini kazandı.
5 Haziran 1977 yılında yapılan milletvekili seçimlerinde 189 milletvekili, kısmî senato seçimlerinde ise 50 senatörlüğün 21 ’ini kazandı.
1965 seçimlerinden 12 Eylül 1980 Silâhlı Kuvvetlerin idâreye el koymalarına kadar geçen sürede Adâlet Partisi Süleyman Demirel’in başkanlığında 6 defâ hükümet oldu. Partilerin 16 Ekim 1981 târihinde Millî Güvenlik Konseyi tarafından diğer partilerle berâber kapatıldı. 3 Temmuz 1992’de çıkarılan bir kânunla kapatılan diğer partilerle berâber açılmasına izin verildi.