AACHEN

AACHEN (fr. Aix-la-Chapelle; ital. Aquisgrana).
B. Almanya’nın Nordrhein-Westfalen
bölümünde, Belçika-Hollanda sınırları yakınında,
Wurm çayı üzerinde bir şehir, 177 900
nüf. Aachen, adını vermiş olduğu kömür havzası
yakınında gelişmiş bir sanayi şehri (yünlü
dokuma, çelik yapımı, makine endüstrisi;
kimya sanayii; camcılık.), aynı zamanda bir
ticaret ve kültür merkezidir (Yüksek Teknik
okul). Nihayet Aachen büyük bir kaplıca
şehridir: göğüs hastalıklarıyle romatizmaya
iyi gelen klorürlü ve kükürtlü suları vardır.
İkinci Dünya savaşının yıkıntılarından sonra
şehir hızla ve yeniden inşa edildi; yeşil
sahalara geniş yer verildi.
— Tar. Daha Roma devrinde siteleşmiş olan
Aachen, Charlemagne’ ın (Büyük Karl)
tercih ettiği ikamet yeri oldu, Charlemagne
şehri genişletti ve içinde mezarının bulunduğu
katedrali yaptırttı. İmparatorluk şehri
olarak Aachen «Roma kralları»’nın
taç giydikleri değişmez yer oldu ve 1356
Altın* Yasası’ndan itibaren, daha evvel
Frankfurt’ta seçilen adaya imparator unvanı
burada verilmeğe başlandı. 1792 ve 1794’teFransızlar tarafından alınarak Roer ilinin
merkezi oldu; 1815’ten itibaren PrusyalIlara
geçti. 1918’den sonra Fransa ve Belçika orduları
tarafından işgal edildi ve ikinci
Dünya savaşında yıkıldı.
Charlemagne ile Sofu Ludwig tarafından burada
birçok din meclisi, Kutsal İmparatorluk
devrinde ise on yedi «devlet meclisi» ve
on bir ruhanî meclis toplandı. Mayıs 1668 ve
ekim 1748’de burada iki barış antlaşması imzalanarak,
Avusturya Veraset savaşlarına
son verildi. 1818’de toplanan bir kongrede
Fransa’nın işgaline son verilmesine ve Louis
XVIII hükümetinin Kutsal ittifak sistemine
alınmasına karar verildi.
— G. santl. Şehrin en meşhur âbidesi katedral
(796-814)’dir. Mimar Eudes de Metz ta rafından
yapılan imparator Charlemagne’ın
Pflaz kilisesi, Ravenna’daki San-Vital gibi,
antik kiliselerin merkezî planlı ve kürsülü
sınıfına girer. Kubbenin büyük mozaiki Salviati
tarafından Venedik’te yapıldı. (Charlemagne
bu kilisede bir kemer altında gömülüdür.)
Koro yeriyle bir takım mihraplar
XIV. ve XV. yy.’lardan kalmadır. Çan kulesinin
kapısı aynı zamanda cümle kapısı
rolünü oynar; üst kısmı 1884’te yapıldı. Temel
kısmiyle tunç kapılar Kari hanedanı
devrinden kalmadır. Belediye sarayı da bu
hanedan sarayının enkazıyle yapılmış güzel
bir gotik binadır. Couven müzesi (tahta oymalar,
köy sanatları) ve Suermondt müzesi
(hollanda ve flaman mektepleri tabloları) sayılmağa
değer. Aachen, VII. yüzyıldan itibaren
müzik âleminin canlı bir merkezi oldu.
Charlemagne burada Schola Palatina’yı kurdu.
Glarean, Dodecachordon adlı eserinde,
Aachen’in polifonist üstatları olarak Âdâm
Luyr, Thomas Tzamen, orgcu Richard Mangon
ve geniş repertuarı ile muganni başı
Jean Mangon’u sayar. Köln ile birlikte Ren
festivali için seçilmiş olan Aachen’de, XIX.
yüzyılın en büyük kompozitör ve artistleri
dinlenildi. Katedral korosunda gregorien bestesiyle
rönesans polifonisi öğretime temel
olarak alınmıştır.
Aachen savaşı [1944], 7 Ekim 1944’te
Siegfried hatlarına karşı girişilen harekette
1. amerikan ordusu (Hodges kumandasında)
Aachen istihkâmlarına taarruz etti. Çok sert
çarpışmalardan sonra şehir 10 ekimde kuşatıldı,
Amerikalılar üç gün sonra şehre girdilerse
de garnizon ancak 21 ekimde teslim
oldu, (l)