ABAKA HAN

İran-İlhanlı Devletinin ikinci hükümdârı. Zulmü ile meşhûr olan Hülâgû’nun oğlu. 1234 senesinde doğdu. Dedesi Cengiz Han ve babası Hülâgû gibi kan dökücü ve zâlim bir kimse olan Abaka Hanın çocukluğu ve gençliği, doğduğu yer olan Moğolistan’da geçti. 1256 senesinde, babasıyla birlikte İran’a geldi. Hülâgû’nun 1258 senesinde Bağdat’ı yakıp-yıktığı ve sekiz yüz binden fazla müslüma- nı katlettiği sırada, onunla berâber bulundu. Babasının ölümü üzerine, hânedân temsilcileri tarafından hükümdârlığa seçildi. Hülâgû, Bizans İmparatorunun kızını istemişti. Fakat kız yolda iken, Hülâgû öldü. Abaka Han babasının yerine bu kızla evlendi. Babasının Mısır Memlûklerine ve Müslü- manlara karşı başlattığı zâlimâne mücâdeleye devâm etti. Koyu bir budist olan Abaka Han, Bizans İmparatorunun kızıyla evli olduğundan, Müs- lümanlara karşı düşmanca, Hıristiyanlara karşı ise dostça bir siyâset tâkib etti. Bu davranışları, Avrupa’da memnûniyetle karşılandı. Bütün gayret ve çalışmalarına rağmen, AvrupalIlarla birleşip Memlûkler üzerine hâkimiyet sağlayamadı. Ayrıca Kafkasya’da yaşayan kabileler üzerinde hâkimiyet kurmak istediyse de önceleri muvaffak olamadı. 1243 Kösedağ Savaşından sonra Moğollar, Türkiye Selçukluları üzerinde hâkimiyet kurmuşlar ve Anadolu’yu işgâle başlamışlardı. Moğollar taraflısı görünerek Anadolu’yu daha büyük bir tahribattan koruyan Pervâne Muînüddîn Süley- mân, daha sonra Memlûk hükümdârından yardım istedi. Bu dâvet üzerine Anadolu’ya büyük bir sefer düzenleyen Sultan Baybars, Moğol ordusunu Elbistan’da bozguna uğrattı. Halkın sevgi gösterileri arasında Kayseri’ye kadar geldi. Moğol or
dusunun yenilgiye uğradığını haber alan Abaka Han, büyük bir ordu hazırlayarak Anadolu’ya girdi. Bu sırada Melik Baybars, geri çekilip Suriye’ye döndü. Abaka Han ise hıncını Anadolu Türklerinden çıkardı. Kayseri ve Erzurum arasında yaptığı mezâlimlerde binlerce mâsum kişiyi katlettirdi. Pervâne Muînüddîn Süleymân îdâm edildi (1277). Abaka Han, batıdaki muvaffakiyetsizliğine rağmen, doğuda birçok gâlibiyetler elde etti. Burak komutasındaki büyük bir Çağatay ordusu, 1270 senesinde yenilgiye uğratıldı. Abaka Han, doğudan gelecek bâzı hücumlarda üs olarak kullanabilmek için, devrin büyük ilim merkezi olan Buhârâ’yı 1273 senesinde yağmalatıp yıktırdı. Dedesi Cengiz Han ve babası Hülâgû gibi ilim ve medeniyet düşmanı, kan dökücü ve zâlim olan Abaka Han, babasının kurduğu İlhanlı Devletinin sınırlarını güçlükle koruyabildi. Halk üzerindeki ağır vergi yükünü hafifleterek içeride huzûru sağlamak istediyse de, gâyesiz ve kuru bir cihângir- lik sevdâsı için pekçok İslâm memleketlerini talan ve pekçok müslümanı şehîd etmiş, ilmin ve faziletin yayılmasını engellemişti. Budizmin yayılmasına çalıştı ve birçok Budist tapınakları yaptırdı. 1282 senesinde Hemedan’da öldü. Bâzı kaynaklar onun zehirlenerek öldürüldüğünü, bâzıları ise tutulduğu bir hastalıktan kurtulamadığını kaydederler. Abaka Hanın ölümünden sonra yerine yeni müslüman olan kardeşi Ahmed Han (Teküdâr) geçti.