ABAKA HAN;

İran-İlhanlı Devletinin ikinci
hükümdârı. Zulmü ile meşhûr olan Hülâgû’nun
oğlu. 1234 senesinde doğdu.
Dedesi Cengiz Han ve babası Hülâgû gibi kan
dökücü ve zâlim bir kimse olan Abaka Hanın çocukluğu
ve gençliği, doğduğu yer olan Moğolistan’da
geçti. 1256 senesinde, babasıyla birlikte
İran’a geldi. Hülâgû’nun 1258 senesinde Bağdat’ı
yakıp-yıktığı ve sekiz yüz binden fazla müslümanı
katlettiği sırada, onunla berâber bulundu. Babasının
ölümü üzerine, hânedân temsilcileri tarafından
hükümdârlığa seçildi. Hülâgû, Bizans İmparatorunun
kızını istemişti. Fakat kız yolda iken,
Hülâgû öldü. Abaka Han babasının yerine bu kızla
evlendi.
Babasının M ısır M emlûklerine ve Müslümanlara
karşı başlattığı zâlimâne mücâdeleye devâm
etti. Koyu bir budist olan Abaka Han, Bizans
İmparatorunun kızıyla evli olduğundan, Müslümanlara
karşı düşmanca, Hıristiyanlara karşı ise
dostça bir siyâset tâkib etti. Bu davranışları, Avrupa’da
memnûniyetle karşılandı. Bütün gayret
ve çalışmalarına rağmen, AvrupalIlarla birleşip
Memlûkler üzerine hâkimiyet sağlayamadı. Ayrıca
Kafkasya’da yaşayan kabileler üzerinde hâkimiyet
kurmak istediyse de önceleri muvaffak olamadı.
1243 Kösedağ Savaşından sonra Moğollar,
Türkiye Selçukluları üzerinde hâkimiyet kurmuşlar
ve Anadolu’yu işgâle başlamışlardı. Moğollar
taraflısı görünerek Anadolu’yu daha büyük bir
tahribattan koruyan Pervâne Muînüddîn Süleymân,
daha sonra Memlûk hükümdârından yardım
istedi. Bu dâvet üzerine Anadolu’ya büyük bir sefer
düzenleyen Sultan Baybars, Moğol ordusunu
Elbistan’da bozguna uğrattı. Halkın sevgi gösterileri
arasında Kayseri’ye kadar geldi. Moğol ordusunun
yenilgiye uğradığını haber alan Abaka
Han, büyük bir ordu hazırlayarak Anadolu’ya girdi.
Bu sırada Melik Baybars, geri çekilip Suriye’ye
döndü. Abaka Han ise hıncını Anadolu Türklerinden
çıkardı. Kayseri ve Erzurum arasında
yaptığı mezâlimlerde binlerce mâsum kişiyi katlettirdi.
Pervâne Muînüddîn Süleymân îdâm edildi
(1277).
Abaka Han, batıdaki muvaffakiyetsizliğine
rağmen, doğuda birçok gâlibiyetler elde etti. Burak
komutasındaki büyük bir Çağatay ordusu,
1270 senesinde yenilgiye uğratıldı. Abaka Han, doğudan
gelecek bâzı hücumlarda üs olarak kullanabilmek
için, devrin büyük ilim merkezi olan
Buhârâ’yı 1273 senesinde yağmalatıp yıktırdı.
Dedesi Cengiz Han ve babası Hülâgû gibi ilim
ve medeniyet düşmanı, kan dökücü ve zâlim olan
Abaka Han, babasının kurduğu İlhanlı Devletinin
sınırlarını güçlükle koruyabildi. Halk üzerindeki
ağır vergi yükünü hafifleterek içeride huzûru sağlamak
istediyse de, gâyesiz ve kuru bir cihângirlik
sevdâsı için pekçok İslâm memleketlerini talan
ve pekçok müslümanı şehîd etmiş, ilmin ve faziletin
yayılmasını engellemişti. Budizmin yayılmasına
çalıştı ve birçok Budist tapınakları yaptırdı.
1282 senesinde Hemedan’da öldü. Bâzı kaynaklar
onun zehirlenerek öldürüldüğünü, bâzıları
ise tutulduğu bir hastalıktan kurtulamadığını kaydederler.
Abaka Hanın ölümünden sonra yerine
yeni müslüman olan kardeşi Ahmed Han (Teküdâr)
geçti.