ADA

Alm. Insel (f.), Fr. ile (f.), İng. Island. Her tarafı sularla çevrili kara parçası. Okyanus, deniz, göl ve her çeşit akarsular içinde ada buluna
Yeni Rehber Ansiklopedisi 127
Yeni illerimizden Bartın’a bağlı Amasra ilçesi kıyılarında bulunan küçük bir ada.
bilir. Bir kara parçasının ada sayılabilmesi için etrafını çevreleyen denizin etkisinin karanın her yerinde görülmesi lâzımdır. Avustralya’da denizin tesiri her tarafında görülmediği için ada sayılmamış ve kıta kabûl edilmiştir. Sumatra, Borneo, Madagaskar, Grönland, Britanya, Japonya adaları başlıca büyük adalardır. Adaların toplam yüzölçümü 10 milyon kilometrekare ile Avrupa kıtasının yüzölçümüne yakındır. Adalar tek adalar ve takım adalar olarak bulunurlar. Kıbrıs tek adadır. Endonezya Devleti ise bir çok adadan meydana gelen bir takım adalar topluluğudur. Meydana gelişlerine göre adalar; kıtalardan ayrılan, mercan, volkanik ve alüvyon adaları olmak üzere dörde ayrılır. Kıtadan ayrılan adalar: Jeolojik devirlerde kıtalardan koparak meydana gelen veya bâzı kara parçalarının çökmesi ile yâhut denizlerin yükselerek bâzı kara parçalarını kaplamasıyla meydana gelmiş adalardır. Madagaskar adası, jeolojik ikinci zamanda Afrika’dan; Britanya, dördüncü zamanda Avrupa’dan ayrılmıştır. Ege adalan, Ege kıtasının parçalanıp çökmesiyle; Korsika ve Sardunya adaları, Tiran kıtasının parçalanmasıyla meydana gelmiştir. Mercan adaları: Okyanuslarda çok kalabalık sürüler hâlinde yaşayan poliplerin çıkardıkları kalkerlerin birikmesinden adalar meydana gel
miştir. Büyük Okyanus ve Hint Okyanusunda bu tip adalara sık rastlanır. Marshall ve Carolin adaları mercan adalarıdır. Volkanik adalar: Deniz veya göl dibindeki volkanların püskürttüğü lavlar neticesi meydana gelmişlerdir. Batı Akdeniz’deki Stromboli Adası ile Büyük Okyanustaki Hawaii Adaları volkanik adalardır. Alüvyon adaları: Nehirlerin sürükleme kuvvetinin azaldığı ve dolayısıyle berâberindeki taş parçacıklarını taşıyamadığı yerlerde belirirler. Daha çok nehirlerin ağızlarına yakın kısımlarda meydana gelen bu adaların üstten görünüşü, suyun geldiği tarafı ince olan bir elips şeklindedir. Bunlardan bâzılarında zirâat alanları ve yerleşme yerleri kurulabilmektedir. Bu adalardan bâzılarının yüksekliği 10 metreyi bulabilir. Fakat ekseri alüvyon adaları zamanla sular altında kalırlar.
Dünya Coğrafyasındaki Başlıca Adalar:
Adı Yüzölçümü (km2) Bulunduğu Yer
Grönland Yeni Gine Borneo Madagaskar Baffin
2.175.000 785.000 750.754 587.041 476.067
Kuzey Buz Denizi Büyük Okyanus Büyük Okyanus Hint Okyanusu Kuzey Buz Denizi
Yeni Rehber Ansiklonedisi 128
Sumatra 471.000 Büyük Okyanus Filipinler 300.000 Büyük Okyanus Yeni Zelanda 269.000 Büyük Okyanus Honşu 230.000 Büyük Okyanus Büyük Britanya 229.720 Atlas Okyanusu Ellesmere 212.688 Kuzey Buz Denizi Victoria 212.198 Kuzey Buz Denizi Sulavesi 189.033 Büyük Okyanus Cava 126.400 Büyük Okyanus Küba 114.524 Atlas Okyanusu Newfoundland 110.681 Atlas Okyanusu Luzon 104.687 Büyük Okyanus İzlanda 102.829 Atlas Okyanusu Mindanao 98.681 Büyük Okyanus Moluk Adalan 86.285 Büyük Okyanus İrlanda 84.000 Atlas Okyanusu Novaya Zemiya 82.600 Kuzey Buz Denizi Hokkaido 78.508 Büyük Okyanus Sahalin 73.290 Büyük Okyanus Tasmanya 68.332 Büyük Okyanus Banks 67.600 Kuzey Buz Denizi Sri Lanka 65.610 Hint Okyanusu Svalbard 62.423 Kuzey Buz Denizi Bismarck Takımadaları58.800 Büyük Okyanus Devon 54.029 Kuzey Buz Denizi Melville 42.395 Kuzey Buz Denizi Souhampton 40.663 Kuzey Buz Denizi Tayvan 35.961 Büyük Okyanus Kyuşu 35.660 Büyük Okyanus Hainan 33.670 Büyük Okyanus Prince of Wales 33.229 Atlas Okyanusu Vancouver 32.137 Büyük Okyanus Sicilya 25.210 Akdeniz Somerset 24.268 Kuzey Buz Denizi Sardinya 24.084 Akdeniz Kuril Adaları 20.000 Büyük Okyanus Yeni Kaledonya 19.103 Büyük Okyanus Fiji 18.272 Büyük Okyanus Hawaii 16.500 Büyük Okyanus Vanuatu (Yeni Hebridler) 14.760 Atlas Okyanusu Baham al ar 13.935 Atlas Okyanusu Falkland Adaları 11.960 Atlas Okyanusu Jamaika 10.991 Atlas Okyanusu Cape Breton 10.300 Atlas Okyanusu Kıbrıs 9.251 Akdeniz Porto Riko 8.897 Atlas Okyanusu Korsika 8.720 Akdeniz Girit 8.259 Akdeniz Rodos 1.398 Ege Denizi