ADALET BAKANLIĞI

Adâlet hizmetlerinin planlanması,
yürütülmesi, koordinasyonu ve denetlen- .
mesi ile hizmetlerle ilgili her türlü idâri faâliyetleri
yürüten bakanlık.
Adâlet işlerinin yeniden düzenlenmesi için
1868 yılında Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliye Nezâreti
kurulmuştur. Nâzırlardan birinin başkanlığında
çalışmaları yürüten bu kurul, Adâlet teşkilâtında ilk
yeniliktir. Mahkemelerin 1878 yılında; Şer’iyye ve
Nizâmiyye olarak ikiye ayrılmasından sonra da
Adliye ve Mezâhip Nezâreti kurulmuş ve Nizâmiyye
mahkemeleri bu nezârete bağlanmıştır.
2 Mayıs 1911 târihinde\ıkarılan Adliye ve
Mezâhib Nezâreti Nizamnâme-i Dâhili kânunu,
Adâlet Bakanlığı’nın kuruluşuna temel oldu.
Bakanlık, görevlerini şu teşkilatla yürütür:
Teftiş Kurulu Başkanlığı, Cezâ İşleri Genel Müdürlüğü,
Cezâ ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü,
Özlük İşleri Genel Müdürlüğü, Hâkim ve Savcılar
Yüksek Kurulu.
Bakanlığın muhasebe, yayın, levâzım ve evrak
vb. müdürlükleri diğer kuruluşlardaki benzerlerinin
aynıdır.
Adâlet bakanlığının görevleri: Cezâ hukûku
ile özel hukuktaki yeni geli şmeleri tâkip edip, lüzumlu
kânun tekliflerini hazırlar. Geceki i hâllerde
kamu dâvâsı açılması için cumhuriyet savcılarına
emir verir. Genel cezâ ve tevkif evleri, iş esâsı
üzerine kurulmuş cezâ evleri ve ıslah evleri açar ve
bunların idâre şekline dâir düzenlemeler getirir. İş
güvenliğini sağlar ve bunun için gerekli tedbirleri
alır. Mahkum ve tutukluların cemiyete kazandırılması
için, bunların hakimim, barındırılmasını,
okutulmasını ve çalıştırılmasını temin eder.
Hükümleri infâz eder. Genel ve özel aflar ile ilgili
çalışmalar yapar. Avukat ve noterlere ruhsat verir
ve bunları denetler. Adlî tıp müessesesi bu bakanlığa
bağlıdır.
Hâkim ve savcılar, bakanlığa bağlı olmakla berâber,
bakanlık, hâkim ve savcılar hakkında kararlar
veremez. Bunlar hakkında Anayasada belirtilen
ve kânunla kurulu bulunan Hâkim ve Savcılar
Yüksek Kurulu, karar verir. Bakanlığın mahkemeler
üzerinde ancak idâri yönden etkisi vardır;
mahkemelerde alman kararlarla ilgili hiçbir yetkisi
yoktur. Kendi içerisinde, Merkez Teşkilâtı, Teftiş
Heyeti Başkanlığı, Savunma Sekreterliği gibi bazı
bölümlere ayrılır.