ağrı kesici

ağrı kesici
Ağrı durumunu ortadan kalkmaya yönelik ilaç ve yöntemleri topluca belirten terim. Ağrı kesici ilaç ve yöntemler, öbür duyu alımları üstünde pek hızlı değişikliğe yol açmadan ağrı duyumunu hafifletir ya da bütünüyle ortadan kaldırırlar. Ağrı kesici ilaçların başlıcaları arasında aspirin, asetaminofen, iburrofen gibi ilaçlar, morfin, vb. uyuşturucu maddeler, düşük dozlarda genel uyuşturucu maddeler ve yerel uyuşturucu maddeler sayılabilir. Ağrı kesici yöntemlerin başlıcaları akupunktur, hipnoz, elektriksel uyarı ve sinir liflerinin cerrahi yöntemlerle uyarılmasıdır. Cerrahi girişim, dişçilik işlemleri, kas incinmesi (ya da burkulması) ya da herhangi bir travmadan sonra, ive- gen ağrının tedavisi gerekir. Süreğen ağrılar, ciddi enfeksiyon ya da sözgelimisinirlerden birinin basınç altında kalması, vb’nin ,sonucu olabilir. Ağrı ayrıca, tedavi edilmesi gereken başka bir sorunun da belirtisi, olabilir (Bk. AĞRI). Ağrı kesici olarak çok sık kullanılan ilaçların başlıca- ları, çoğunlukla hafif ağrı durumunda kullanılan asetil- salisilik asit (aspirin), ağrı kesicilik ve ateş düşürme konusunda aspirine benzer sonuçlar veren, ama iltihap giderilmesinde pek etkili olmayan fenosetin ve asetamio- fen J (tylepol), mideyi aspirine oranla daha az tahriş eden, üstelik iltihabın giderilmesinde de etkili olan ibur- rofendirı(advil). Bütün bu ilaçlar, ağrı kesici etkilerini, bedendeki prostoglandin bireşiminin engellenmesiyle gerçekleştirirler. Hafif ağrıların dindirilmesinde etkili olan propoksifen (darvon), uyuşturucu alışkanlıklarının tedavisinde kullanılır. Uyuşturucu ağrı kesiciler, yalnızca çok şiddetli durumlarda kullanılırlar: Haşhaş kapsülünden elde edilen, yüzyıllardır bu amaçla kullanılan afyon türevlerinden kodein, eroin ve morfin. Genel uyuşturucuların az miktarda kullanılması, bi
linç yitimine yolaçmaksızın, ağrıların dindirilmesini sağlar. Etkilenen bölgeden beyine ağrı uyarılarının aktarılmasını durdurmak için, enzokain (etilaminobenzoat) gibi belirli bir yerde etki gösteren genel ağrı kesiciler yaygın biçimde kullanılırlar. Bir yerel ağrı kesici, bütün bedendeki ağrı duyusunu durdurmak için, sinir liflerine iğneyle verilebilir. Bu yöntem, süreğen ağrının tedavisinde ve yerel cerrahi sırasında sık sık kullanılır. Deri üstüne, özel bazı sinirlere ya da omurga içine elektrotlar yerleştirerek büyük sinirlerin elektrikle uyarılması da ağrının dinmesini sağlar. Hipnoz, bazı duyarlı hastalardaki ivegen ve süreğen bozukluklarla gelişen ağrıların yatıştırılmasında denenmiş bir yöntemdir; ama etkililiği tartışma konusudur. Çin kökenli bir teknik olan akupunktur, bedenin belli noktalarında deriye özel iğneler batırılmasına dayanan, süreğen ağrıların dindirilmesinde, etkili bir tekniktir; hattâ bazı cerrahi işlemler sırasında etkili bir uyuşturma sağlamaktadır. Plasebo etkisi (ilaç olarak verilen etkisiz madde; bu durumda, ağrı kesiciyle aynı etki, yalnızca şeker içeren haplarla elde edilir) de önemli bir tedavi yöntemidir: Araştırmalar hastaların % 30’dan çoğunda, taklit ağrı kesici haplar verildiğinde, ağrıların dindiğini ortaya koymuştur. 1970 yıllarının başlarında, afyon türevlerinin beyindeki bazı özel alıcıları engellediği ortaya çıkarılmış, daha sonra, afyon alıcıları engelleyen bazı bileşimler (en- sefolinler ve endorfinler) hayvanların beyin dokularından elde edilmiştir. Bu bileşimlerle ilgili bilgiler geliştikçe, bedendeki düzeylerinin yapay olarak artırılması yoluyla, tam anlamıyla ağrı kesici etkiler elde edilmesi beklenmektedir.