Hadîs, tarih, edebiyat ve neseb âlimi. Hadîs ilminde hâfız (yüzbin hadîs-i şerifi, râvîleri- nin halleriyle birlikte ezberden bilen; ve sika (güvenilir) idi. Hadîs ilminde zamanının imâmı idi. Bu yüzden kendisine “İmâm,” “Hâliz”, “Hüccet” lakâblan verildi. Ahmed bin Ebî Hayseme ismiyle meşhur olan bu mübârek zâtın künyesi, Ebû Bekir olup, babasının ismi, Ebî Haysem Züheyr bin Harb bin Şeddâd’dır. Aslen Nesâ şehrin den olup Bağdat’ta yerleşti. Doksandört yaşlarında iken 279 (m. 892) yılında vefât etti.
Hadîs ilmini Ahmed bin Hanbel, Yahya bin Muin’den aldı. Neseb ilmini Mus’ab bin Züheyr’den, insanlar arasında mühim gün lere dair ilmi Ebû Haşan Medâinî’den, ede biyat ilmini Muhammed bin Sellâm Cümehî’den öğrendi.
Babası Ebû Haysem, Ebû Nuaym, Hevze bin Halîfe, Kıtbe bin Ala’, Affân, Müslim bin îbrâhim, Mûsâ bin Ismâil’den ve daha birçok âlimden hadîs-i şerîf rivâyet etti.
Kendisinden de, îbm Sâ’d, Muhammed bin Muhalied, Ismâil Saffâr, Ebû Sehl Kat- tân, Ahmed bin Kâmil ve daha birçok âlım ilim tahsil edip, hadîs-i şerîf nvâyet etti.
Birçok kitabın yazarı olan îbni Ebî Hayseme’nin “et-Tarih-i ala tarîkatı’l- muhaddisîn”, “Ahbâru’ş-şuârâ” ve “Kitâbü’l-i’râb” adlı eserleri tanınmakta dır.
Hatîb: “Sika, ilmine güvenilir, hâfız,
insanlar arasında mühim olan günleri”
çıkarmaya ve edebî sözleri