ALAY KÖŞKÜ; Osmanlı Sultanlarının Bâbıâ-li önünden geçen alaylan seyretmeleri için yapılan köşk. Buradan pâdişâh, geçmekte olan asker ile İstanbul halkını seyrettiği gibi, onların da pâdişâhı selâmlama fırsatı bulmalarından dolayı bu köşke “Selâm Köşkü” de denilmektedir.
Topkapı Sarayını çeviren surun Soğuk Çeşme kapısı (Bugün Gülhâne Parkının Divânyolu üzerindeki giriş kapısı) tarafında bulunan ve Bâb-ı Âlî denilen kapının karşısındaki köşe kulesi üzerine inşâ edilmiştir.
Daha önce Sultan İkinci Murâd Han zamâ-nında aynı yerde yaptırılan köşkün yerine yaptırıldığı sanılmaktadır. Bugünkü yapı, pencere kemerlerinde Hattat Keçecizâde İzzet Molla tarafından yazılan manzum kitâbeden anlaşıldığına ve ebced hesabına göre; köşkün 1819-1820 yıllarında inşâ edildiği ortaya çıkmaktadır.
Dolmabahçe Sarayının yapımından sonra, pâdişâhın burada ikâmet etmeye başlamasıyla Alay Köşkü de Dolmabahçe Sarayında yol kenannda bulunan Pembe Köşk’e yerini devretmiştir. Alay köşkü de, yakınlarında yaptırılan Telgrafhânenin emrine verilmiştir. Daha sonra ise, telgrafhânenin buradan taşınmasıyla uzun müddet boş kalmıştır. Cumhüriyetten sonra da zaman zaman değişik maksatlarla kullamimış olup, 1960 yılmda ya-
OsmanlI sultanlarının, Bâbıâll önünden geçen alaylan seyretmeleri için yapılan Alay Köşkü.
pılan tâmirât neticesinde bâzı bölümleri kaldırılmıştır. Alay Köşküne son olarak da Topkapı Sarayına âit bir kolleksiyon konulmuştur.
Ampir üslûbunda yapılmış köşkün, üzeri kabartma süslü yedi cephesi vardır. Ahşap olarak inşâ edilen köşkün dış cephesi ise mermer kaplıdır. Köşkün üstü ise 12 dilimli bir külah ve onun altmda bû- kubbe ile örtülüdür. Bu örtü, geniş ve dışarı çıkıntılı saçaklarıyla, yapı ile birleşir.
Köşkün en üst kısmında sağda üç büyük ve bir küçük, solda iki yan oda vardır. Taht odasının sağında; biri surlara açılan iki oda bulunur. Ayrıca Taht odasının önünde Gülhâne Parkına bir rampa ile ulaşılan genişçe bir sofa ile antre vardır. Taht salonu dışarı çıkıntılı taş konsollar üzerine oturmaktadır. İkinci katta ise iki oda vardır. En alt kat ise bodrumdur. Burasının Gülhâne Parkına bakan on dört penceresi ile iki kanatlı iki kapısı vardır.
Köşkün pencere kemerlerini. Hattat İzzet Mol-la’nın yazılan süslemektedir. Pencereleri ise demir parmakhklarla süslüdür. Yapının üstünü örten külahın altında bulunan kubbenin içi ve sofanın tavanı kalem işi süslemelerle tezyin edilmiştir.