ALİDAT a. (fr. aiidade; ar. al-‘idâde, cetvel).Topogr. 1. Pinül ya da dürbünden oluşan bir gözleme düzeneğiyle donatılmış cetvel; bir doğrultuyu, topograf plançetesine çizerek ya da dereceli bir çember üstünde işaretleyerek belirleme
dürbünlü alldat (özindirgeyici) il
olanağı verir. (Plançetede daha çok dü-zeçleyici alidat [pinüllü] ve dürbünlü ali-dat [holometreli ya da özindirgeyici] kullanılır.) —2. Bir teodolitin hareketli bölümü.
ALİELİ, XIV. yy.’dan başlayarak kaynaklarda adı geçen Hazer ötesi türkmen oymaklarından biri. Adını XIV. yy.’ın son yarısında Merv ve Mahan yöresine egemen olan Ali-Çora’dan almıştır. Ebulgazi Bahadır Han’ın Şecere-i Terâkime (1661) adlı yapıtında, Amu Derya (Ceyhun) ırmağı kıyılarında ve Balhan dağı eteklerinde yaşadıkları, tarım ve hayvancılık yaptıkları yazılıdır. Hızıreli oymağı ve Ka-raevli boyuyla akrabaydılar. Amu Derya ırmağı yatak değiştirince, büyük bir bölümü göç edip öbür türkmen boylarıyla kaynaştı.
AÜENOR AOUİTANİAU (1122 Fon-
tevrault 1204), Aquitanıa ve Gaskonya düşesi, Poitou kontesi (1137-1204), dük Guillaume X’un büyük kızı. Tahta çıkışında, Fransa kralı Louis VII ile evlendi ve onunla birlikte II. haçlı seferine katıldı.Lou-is VII, aynı kanı taşıdıklarını ileri sürerek evliliğin bozulmasını istedi ve bu karar 1152 yılında Beaugency konsili’nde alındı. Aliönor, Louis Vll’nin, geri vermek zorunda kaldığı çeyizini, yani Fransa’nın G.
■ B.’sındakigeniş toprakları İngiltere’deki topraklarına ekleyen ve 1154’te İngiltere kralı olan Normandiya dükü ve Anjou kontu Henri Plantagenât ile evlendi, ikinci eşiyle anlaşamadı ve 1173 yılında babalarına başkaldıran oğullarını destekledi. Henri II de onu yakalatarak on beş yılı aşkın tutsak tuttu. Aliönor, ancak kocasının ölümüyle (1189) özgürlüğüne kavuşabildi. Entrikacı ve eylemci kişiliğine uyarak, küçük oğlu Yurtsuz John’a karşı ağabeyi Aslan Yürekli Richard’ın tarafını tuttu ve onun tutsaklığı boyunca, Philippe Auguste’e karşı direnen ingilizler’i yüreklendirdi. Ftichard’ın ölümünden sonra (1199), Yurtsuz John’un Ingiltere krallığına adaylığını destekledi, ardından da, Philippe Auguste’ün desteklediği Aquita-ma soylularının başkaldırısına karşı savaşı yönetti. Etkisi yalnızca siyasal değildi. ‘Kültüıü çok geniş olan bu güneyli prenses, troubadour’ların şiirlerinin Fransa’da ve İngiltere’de yaygınlaşmasını sağladı. Çekildiği Fontevrault manastırı’na gömüldü.
