alkin

Alkenlere benzeyen, ama karbon atomları arasında üç­ lü bağ taşıyan organik bileşiklerin genel adı. Genel formülleri CnH2n-2 olan alkinlerin en basit üyesi renksiz bir gaz olan asetilen (C2H2) olduğu için, alkinler grubuna “asetilen dizisi” de denir. Öbür alkinler, aynı karbon içerikli alkan köküne -in son eki getirilerek adlandırılırlar. Alkinler de alkenler gibi bileşim reaksiyonlarına girerler. Hidrojen, brom, su gibi maddeler, üçlü bağın bulunduğu yerden moleküle bağlanırlar. Basit bir alkenin, alkana indirgenirken bir mol H2 almasına karşılık, propin gibi bir alkin, önce propene sonra propana çevrilirken iki mol H2 alır. c h 3c = c h + h 2- ^ c h 3c h = c h 2 + h 2- ^ c h 3c h 2c h 3 propin propen j propan Üçlü bağı karbon zincirinin sonunda bulunan alkinler, öbür doymamış hidrokarbonlardan, uç karbondaki hidrojen atomunun zayıf asit olmasıyla ve sodyum amiol (NaNH2) gibi güçlü bir baz özellikli maddeyle tepkimesinde koparılabilmeleriyle ayrılır. Ticari olarak bü­ yük miktarlarda üretilen tek alkin dizisi üyesi, asetilendir. Kireçtaşı ve kömürden, kireç (CaO) ile kok kömürü­ nün elektrik fırınında kalsiyum karbür vermesi tepkimesiyle elde edilir. 3C + CaO-^ °~ 2>5000C>CO.+ CaC2 — 2~> kok kömürü kalsiyum karbür H— C = C — H + Ca(OH)2 asetilen kalsiyum hidroksit Kalsiyum karbür suyla oda sıcaklığında tepkimeye girer. Son yıllarda asetilen, yüksek miktarda metan içeren doğal gazdan üretilmiştir. Metan yüksek sıcaklıklara 260 ALKMAAR (1 400 – 1 600 °C) ısıtılarak katalizlendiğinde, oldukça yüksek verimle elde edilen ürünlerden biri de, asetilendir. Sıvı durumundaki saf asetilen (kn – 83 °C) 1 cm2’ye birkaç yüz gram gelecek biçimde sıkıştırıldığında, patlayarak bozuşur. Asetilen, oksiasetilen lambasında yakıt olarak kullanılacağından, tepkime vermeyen, gözenekli bir maddeyle kaplı silindirde basınç altında asetonda çözdürü­ lür. Elde edilen asetilenin yarısı, öbür organik kimyasal maddelerin üretiminde kullanılır. Polimerleştirme hızlandırıcıları üretimi için gereken asetaldehit, asetilene katalizör varlığında su eklenmesiyle oluşur. Asetilene hidrojen siyanür eklenmesiyle oluşan akrilonitril, yapay lif ve lastik yapımında kullanılır. Asetilenin gene asetilenle birleşmesi önce vinilasetileni, daha sonra kloropren ve çözücülere dayanıklı yapay neopreni oluşturur