alkol

alkol
Alkol adı verilen maddeler yüzlerce organik bileşiği kapsarsa da en çok bilinen alkol, alkollü içeceklerde bulunan bitki alkolü ya da etanoldur. Onu metanol ve izopropanol izler. Alkoller, karbon atomlarına bağlı hidroksil (OH) gruplarıyla tanınırlar. Her hidrojen ve oksijen atomunun ayrı bir karbon atomuna bağlı olması koşuluyla, her molekül için birden çok hidroksil grubu kapsayabilirler. Bu tür alkollere “polihidrik alkoller” ya da “polioller” denir. Etandan (C2H6) elde edilen tek hidroksil grubu, monohidrik alkol etanol ya da etil alkol diye adlandırılır (C2H5OH). Dihidrik alkoller, her molekül için iki hidroksil grubu kapsarlar ve otomobillerde antifriz olarak kullanılan etilen glikol(CH2OHCH2OH) gibi, “glikol” diye adlandırılırlar. Kolesterol gibi daha karmaşık alkollerin adlandırılması bu kadar sistemli değildir. Alkolün zinciri üç karbon atomu kapsıyorsa, iki izomer (değişik yapı) oluşturabilir, İzomer sayısı karbon atomu sayısı arttıkça artar. Alkoller hidroksil grupla karbona bağlı hidrojen atomu sayısına göre sınıflandırılabilirler. Karbona bağlı iki hidrojen varsa alkol birincil, bir hidrojen varsa ikincil, hiç yoksa üçüncül diye adlandırılır. Basit, az molekül ağırlıklı alkoller, renksiz, uçucu, suda çözünür, yanıcı sıvılardır. Molekül ağırlığı arttıkça, kaynama ve erime noktaları, ağdalılık artar; suda çözünürlük azalır. Başka yapısal gruplar bulunması, fiziksel özelliklerini değiştirebilir. Hidroksil grupların eklenmesi, kaynama noktasını, suda çözünürlüğü ve genellikle tatlılığı artırır. Karbon zincirinin dallanması, suda çözünürlüğü artırır; kaynama noktasını azaltır. Alkollerin önemli tepkimeleri, hidroksil gruplarının- kidir. OH’nin hidrojen atomu etkin bir metalle yer değiştirebilir; suyunun giderilmesi, eter ya da doymamış bileşikler oluşturur. Karboksiklik asitlerle tepkimeler, esterleri oluşturur ya da OH başka bir yapıcı grupla yer değiştirebilir. Yükseltgeme ürünü, alkolün sınıfına bağlıdır; birincil alkoller aldehitleri, ikincil alkoller ketonları oluşturur. Üçüncü alkoller kolay yükseltgenmezler ve özgün bileşikten daha az karbon atomu içeren bileşikler oluştururlar. Alkolleri hidrokarbonlara indirgemek güçtür. Az molekül ağırlıklı alkoller, orta miktarlarda alındıklarında, merkezî sinir sistemini ve beynin gelişmiş merkezlerini etkileyerek, hareket serbestliğini azaltır, karar vermeyi güçleştirirler. Daha çok miktarda alınmaları, kas denetimi yitimine, bilinç yitimine ve ölümejyolaça- bilir. Metil alkol (metanol) çok zehirlidir ve görme sinirlerini etkileyerek körlüğe yolaçar;j ayrıca bedene 30 mİ kadar girmesi ölümle sonuçlanır. Etil alkol en az zehirli alkoldür. Zehirlilik, bileşik suda çözünmeyene kadar, molekül ağırlıkla artar. Az molekül ağırlıklı alkollerin çoğu ticari önem taşır. Çözücü olarak, boyaların hazırlanmasmda, eczacılıkta, antifriz, ester, vb. bileşiklerin hazırlanmasında ve benzinle karıştırılarak motor yakıtı olarak kullanılırlar.