ALLERJİ
geçti. Askerî müdâhale söylentileri yaygınlaştı. Haziran ayında bir darbe girişimi oldu. Askerler hükümete alındı ve olağanüstü hal îlân edildi. Fakat kamyon sâhipleri Temmuzda yeniden greve gittiler. Ailende yönetimine bağlılığıyla tanınan Genelkurmay Başkanı Pratts 24 Ağustos 1973’te istifâ etti ve yerine Augusto Pinochet geçti. 11 Eylül günü Pinochet ve emrindeki ordu komutan-lan Allende’ye bir muhtıra vererek istifâ etmesini ve yanm gün içinde kendilerine teslim olmasını istediler. Ailende Pinochet ve diğer komutanların bu isteğini kabûl etmeyince, başkanlık sarayı kuşatıldı. Ailende başkanlık sarayma saldıran askerlerle giriştiği çatışma sırasında öldürüldü. Dört kişilik bir askerî cunta iktidâra el koydu.
ALLERJİ; Alm. Allergie (f), irritation, Vr.Al-lergie, irritation, İng. Allergy, irritation. Çeşitli yollarla vücuda dışarıdan giren yabancı bâzı mad-
delere karşı organizmanın göstermiş olduğu tepkiye bağlı belirtiler. Bu tepki normal insan vücudunda da vardır ve müdâfaayı sağlar. Allerji bir aşırı tepki reaksiyonudur. Bu aşırı tepkiyi gösteren bünyelere de “Allerjik bünye” denir.
Allerjiyi meydana getiren maddeler (antijenler), ağız ve zerketme yolu ile vücuda girebildikleri gibi; bâzıları, temas yoluyla da girebilir.
Ağız yolundan girerek allerji yapan belli-başlı maddeler: Yumurta, balık, çilek, pastırma, sucuk, salam, tahin helvası, kaymak, süt ve sütlü besinler, çikolata gibi kakaolu besinler, kinin ve çeşitli ilaçlar, çiçek tozları, mantarlar, parfüm ve ev tozları ile birlikte alınan gözle görülmeyen böcekler.
Enjeksiyon (zerk) yoluyla girenler: Teta-noz, difteri, dizanteri ve buna benzer koruyucu serumlar, tedâvîde kullanılan bâzı ilaçlar (penisilin allerjisi gibi),
I
I
Allerjik hastada, hastalığı meydana getiren allerjen maddesinin tespit edilmesi için yapılan allerji testleri.
a) Şüphelenilen maddenin özü damlatılır, b-c) Damla üzerinde deriye steril iğne batınlır.
d) On altı dakika sonra çeşitli aller-jenlerde yapılan testler değerlendirilir.
Deri ve solunum yollarına temas ile allerji yapanlar: Parfüm ile çeşitli ilaç ve kozmetikler, deterjanlar, tüyler, lastik ve plastik eşyâ, mobilya cila ve boyalan, mücevherat, güneş, sıcak veya soğuk ve kıl kurdu denilen asalak, bâzı bitki özsulan, çam ağaçlarından damlayan terebentin maddesi, ilkbaharda meyve ağaçlarmm çiçeklerinde bulunan san polen tozlan.
Bunlardan başka allerjiye sebeb olan çeşitli madde ve olaylar da vardır. Hattâ denilebilir ki, günlük hayatta karşılaşılan her türlü madde hassas kimselerde allerjiye sebeb olabilir. Vücudun çeşitli yerlerindeki gizli yahut belirli iltihaplardaki mikropların saldığı maddelerin allerjik belirtilere sebeb olduğu bilinir. Bâzı kişilerde güneş ışınlarına karşı allerji belirtileri görülür.
Bir antijen (yabancı madde) ile ilk karşılaşmada bağışıklık cisimleri (Antikor) husûle gelir, vücut bu antijenle ikinci defâ karşılaşınca, anti-jenle-bağışıklık cisimleri arasında bir reaksiyon meydana gelir ve bu reaksiyon neticesinde vücutta histamin denilen bir madde açığa çıkar. Bu madde damarlan genişlettiğinden damarlarda kan göl-lenir, kalbe kan gidişi azalır. Kişide bir kendim kaybetme ve hayâtî fonksiyonların azalması durumu ortaya çıkar (anafilaktik şok). Bu şok hâli her allerjik olay için kâide değildir. Bu durum, kısa zamanda vücuda çok miktarda hassas olduğu maddenin girmesi hallerinde ortaya çıkar. Buna en iyi örnek, penisilin zerkleridir.
Derideki kaşıntılı yerde üzeri kırmızı, bâzan ince kabuklu, hudutları intizamsız deri kabartıları şeklinde kendini belli etmektedir.
Allerjik hastalıklardan en çok bilinenleri ekza-ma ve serum hastahğıdır. Bunlara astım ve alleijik ri-nit’i (bahar nezlesi) de eklemek lâzımdır. Bu sonunculardan astım, çeşitli allerjik maddelerin teneffüsü Ue ortaya çıkar. Bahar nezlesi ise ilkbaharda çiçek toz-larmm burun iç yüzeyine temâsı ile olur. Serum hastalığı çeşitli hastalıklara karşı bağışıklamada verilen serumlann zerkinden birkaç hafta sonra ortaya çıkar. Allerji hâdisesinin psikolojik yönü de vardır. Sıkıntılı durumların allerjik bâzı reaksiyonları şiddetlendirdiği kabûl edilmektedir. Bilhassa astım ve saman nezlesinde bu durum sık görüldüğü gibi, çok kurdeşen vak’asmda da hâdisenin öncesinde sıkmtılı bir durum târif edilmekte ve tedâvîyi bu istikâmette seçmek iyi netice vermektedir.
Allerjik hâdiselerin önlenmesinde, çeşitli yollar denenebilir. Kişi hangi maddeye karşı hassas ise
o madde ile temâsını önlemek birinci yoldur. Şa-his, çeşitli allerjik maddelerle temâsa getirilir. Bu yoldan bir teşhise vanlabilir. Allerjik hâdise ortaya çıktıktan sonra ise bâzı ilaçlarla tedâvîye geçilir. Bu işte kullanılan ilaç ve maddelerin başhcalan şunlarır: Başta antihistaminikler, kalsiyum, korti-
zonlu ilaçlar, C vitamini. Ayrıca rejim tatbiki de mutlftkâ lâzımdır. Tesbit edilmiş allergen ve antijenlerden uzak durmalıdır. Allerjiyi yapan bir il-tihab ise bunun tedavisi yapılmalıdır.