AM AZON NEHRİ

Güney Amerika’da Anc Dağlarından doğup, Atlas Okyanusuna döküler 6275 km uzunluğunda büyük bir nehir. Havzas 5.318.100 kilometrekaredir. Havzasının genişli ği ve suyunun çokluğu bakımından dünyâ nehir lerinin birincisi, uzunluğu bakımından ise ikin çişidir. Nehrin büyük bir kısmı Brezilya sınırları için de akarak, kollarıyla birlikte ülke arâzisinin yarı sını sular. Havzasında yer alan dünyânın en büyü! ovasına ismini verir. Nehir kendisine karışan kol larıyla dünyânın en büyük akarsu şebekesi meydana getirir. Amazon Nehri, batıdan doğuya ekvator çiz gisine yakın bir mecrâ tâkib eder. Nehrin iki kıyısının arasındaki uzaklık 10 kilometreye ulaşır Deltasında denize döküldüğü yer, karşıdan karşı ya iki motorlu bir uçakla bir saat on beş dakika sü rer. Denize akıttığı su mikdârı sâniyede 216.33^ metreküp olup, dünyâdaki bütün nehirlerin akıttı
ğı su miktarından daha fazladır. Nehrin sâniye- deki akış hızı, Mississippi Nehrinin akış hızının 12 katıdır. Amazon’un kaynakları pekçok ve dağınıktır. Genelde, kabûl edilen kaynak, nehir ağzından 6240 km uzaklıkta Peru’daki And Dağlarıdır. Buradaki buzlu dağlardan gelen Apurimac ve Mara- nun nehirleri Amazon Nehrine karışırlar. Asıl Amazon Nehrine Brezilyalılar “Rio Amazonas” derler. Manaus’ta Rio Negro ile birleştiği yerden üst tarafa akan yere “Rio Solimeos” adı verilir. Amazon’un kollarından başlıcaları kendi başlarına birer nehir gibidirler. Bâzıların uzunlukları şöyledir: Sağ kolları: Xingu 2900 km, Tapajos 2900 km, Madeira 3380 km, Purus 3220 km, Jurua 2400 kilometredir. Sol kollar: Japura 2400 km ve Negro 2250 kilometredir. Amazon ilk bakışta bir nehir değil, daha çok üzerinde büyük tonajlı gemilerin seyrettiği deniz- nehir veya denizin kocaman bir uzantısı görünümünü verir. Denizle birleştiği kısımda irili ufaklı adaların meydana getirdiği 240 kilometrekare genişliğindeki halici ile karaya girmiş Atlas Okyanusu ’nun bir körfezi gibi kabûl edilir. Amazon’un kendisi ve Perus, Jurua ve Madeira gibi büyük kolları boyunca nehir taşımacılığı çok fazladır. Su seviyesinin en yüksek olduğu Nisan- Ağustos devresinde taşımacılık daha da önemlidir.
Amazon’un ve kollarının aşağı kısımlarında taşımacılığın en iyi zamânını okyanus gel-gitleri (med-cezir) belirler. Gel hareketleri ile yukarı doğru taşımacılık, git hareketleri ile aşağı doğru taşımacılık kolaylaşır.
Bütün sene boyunca ulaşıma açık olan Amazon, Atlas Okyanusu’ndan 1600 km içerde olan Manaus’a kadar büyük şileplere geçit verir.