AMİNLER

AM İN LER ; Alm. Amin, Fr. Amine, İng. Amine.
Amonyaktaki hidrojenin veya hidrojenlerin yerine
alkil (R-) veya aril (Ar-) gruplarının girmesiyle
meydana gelen bileşikler. Genel olarak ikiye ayrılırlar.
1) Alifatik aminler, 2) Aromatik aminler.Alifatik aminler: Alifatik aminler de ikiye
ayrılır.
A) Monoaminler: Bu sınıf, amonyaktan türemiş
olup, amonyaktaki hidrojen atomlarının yerine
alkil gruplarının girmesi ile meydana gelmiştir.
Amonyağa bağlanan alkil sayısına bağlı olarak
üç sınıfa ayrılır:
a) Primer amin RNH2 (birincil amin).
b) Sekonder amin R2NH (ikincil amin).
c) Tersiyer amin R3N (üçüncül amin)
B) Diaminler: Bir alifatik bileşiğin iki ucuna
birer amin (-NH2) grubunun girmesiyle elde edilen
bileşiklerdir.
Metilen diamin, H2NCH2NH2, tetrametilendiamin
(putresin), H2N(CH2)4NH2 ve pentametilendiamin
(kadaverin) bu gruba ait birkaç misaldir.
Kimyâsal olarak alifatik aminler amonyağa
çok benzerler. Oldukça kuvvetli bazlar olup, asitlerle
tuz vermek üzere reaksiyon verirler:
CH3-NH2+HC1 -> (CH3-NH3)C1
metil amin metil amonyum klorür
Aminlerin bazik özelliği, amin grubuna bağlı
olan alkil sayısına bağlıdır. Sekonder aminler,
primer veya tersiyer aminlerden daha baziktir.
Trimetil amin ve etilamin gaz olup, suda kolayca
çözünür. Bunların dışındaki aminler genellikle
sıvı olup, amonyağın kokusuna benzer kokuları
vardır. Fakat daha hafiftir. Karbon sayısı çok
fazla olan aminler katı olup kokusuzdur. Oda sıcaklığında
suda çözünmezler. Aminler bir çok hususlarda
amonyağa benzerler. Fakat bunların tutuşabilirliği
amonyaktan kolayca ayrılmasını sağlar.
Ayrıca alkil amonyum tuzları etanolde çözündüğü
halde amonyum tuzları etanolde çözünmez.
Aromatik aminler: Saf aromatik aminler, karışık
aromatik aminler, şeklinde gruplandırmak
mümkün olduğu gibi, primer, sekonder ve tersiyer
aminler şeklinde de gruplandırılırlar.
Aromatik aminler alifatik aminlere nisbeten
çok daha zayıf bazdır. Birincil aminler renksiz sıvılar
veya kristal katilar olup, suda az çözünürler.
Bâzı ikincil ve üçüncül aromatik aminler hoş kokulu
oldukları halde diğerleri alifatik aminler gibidir.
Bâzı aromatik aminler hayvan ve insanda tümör
(kanser) yapmaktadır.
a) Primer amin: Amino benzen de denilen anilin
olup formülü C6H5NH2’dir.
b) Sekonder amin:
C6H5 – NH2 + ICH3 -> C6H5 – NH – CH3+HI
N – metil anilin
Bu bir alifatik-aromatik (karışık) amin olup diğer
adı fenil-metil amindir. Kaynama noktası 196
derecedir.Fenil amonyum klorürün anilin ile olan reaksiyonundan
difenil amin elde edilir.
Difenil amin renksiz yaprakçıklar şeklinde
olup erime noktası 53 derecedir. Güzel kokuya
sâhiptir.
c) Tersiyer amin: Saf olanı yani üç tâne fenil
grubu bulunduran tersiyer amin trifenil amindir
(C6H5)3N. Bu, renksiz kristaller hâlindedir. Erime
noktası 127 derecedir. Hemen hemen herhangi bir
bazik özellik göstermez ve tuzu yoktur.
Karışık yani alifatik – aromatik aminlerin tersiyeri
dimetil anilindir. Dimetil anilin sıvı olup
kaynama noktası 194 derecedir. Anilinden daha baziktir.
K
ullanılışları: Aminlerin kullanımı oldukça
yaygındır. Misal olarak etanol aminlerin bâzı kullanılışları
verilecektir. Bunlar mono etanolamin
dietanolamin ve trietanolamini kapsarlar.
Monoetanolamin; mâdeni yağ, mum ve reçineyi
suda eriterek sabunu meydana getirir. Bu çeşit
eriyikler tekstil üretiminde, metal kesiminde ve
evde kullanılan parke cilalarında faydalıdırlar.
Monoetanolamin, bir asid gaz absorbe edici olarak
kullanılır ve tekstil îmâlâtmdaki son işlemlerde, deterjan
ve böcek ilâcı îmâlâtmda kullanılır. Suda çözünmüş
dietanolamin karbondioksidi diğer gazlardan
ayırmak için ayrıca sanâyide boya ve temizlik
maddelerinin elde edilmesinde kullanılır.
Bir sentetik ağrı dindirici dietanolaminden yapılır.
Trietanolamin de, otomobil radyatörlerine konan
anti-frize karıştırılarak, paslanmaya karşı, dokuma
sanâyiinde elyafların yağlanmasında sabun olarak
ve parke cilâsında kullanılır. Ayrıca kozmetik,
böcek ilâcı ve petrolden çıkan kimyâ maddelerinde
asit te’şirini azaltıcı olarak kullanılır.