AMİP

AMİP (Amoeba); Alm. Amöbe, Fr. Amibe,
İng. Ameba. Familyası: Amipgiller (Amobidae).
Yaşadığı yerler: Su ve su birikintilerinde bağımsız,
insan ve hayvanlarda parazit olarak yaşarlar.
Özellikleri: Mikroskobiktir (gözle görülmez). Çeşitleri:
Bağımsız veya asalak yaşayan çok çeşidi
vardır. Tatlı su amibi (Amoeba proteus) ve Dizanteri
amibi (Entamoeba histolytica) en çok tanınanlarıdır.
Tatlı su birikintilerinde, çamurlarda, denizlerde
bağımsız veya insan ve hayvanlarda asalak olarak yaşayan
tek hücreli hayvancıklar. Mikroskobik olup
çok küçüktürler. Bununla berâber yarım milimetre
çapında olup, yaşadığı sularda beyaz noktalar şeklinde
çıplak gözle de görülebilen çeşitleri vardır.Amiplerin vücût yüzeyini saran ince bir hücre
zarı, iç kısmını dolduran stoplazma (sıvı madde)
ve ortada bir çekirdeği vardır. Çok çekirdekli
olan amiplere de rastlanır.
Psodopod denilen yalancı ayak uzantıları ile
akar gibi hareket ederler. Hareket edeceği zaman
vücûdunun bir kısmı uzamaya başlar. Biraz sonra
stoplazması bu kök gibi uzayan kısmın içine akar.
Böylece amip ileriye doğru yol almış olur.
Amip, hayâtî faâliyeti için gerekli enerjiyi,
yalancı ayaklarla sararak vücûduna aktardığı besinlerden
sağlar. Amipler, besin olan nebatî vehayvanî zerrelerle, yiyecek olmayanları ayırır.
Genellikle iki akışkan kol, yiyecek maddesini sararak
birleşir ve böylece yiyecek, vücudun içine aktarılmış
olur. Besin, vücutta “besin kofulu” (havuzcuğu)
içinde sindirildikten sonra “boşaltım
kofulu” ile artık madde ve fazla sular vücût dışına
pompalanarak atılır.
Amipler çekirdek ve stoplazmaları ortadan
uzayıp iki parçaya ayrılarak ürerler. Yeni yavru
amipler gelişerek eski büyüklüğe ulaşır. Sonra onlar
da ortadan bölünerek yeni amipler meydana getirirler.
Kötü iklim ve yaşama şartlarında amip,
hayâtî faâliyetini minimum seviyede yavaşlatıp,
vücudunu salgıladığı bir örtü ile sarıp yuvarlak
küre haline dönüşür. Buna “kist” denir. Amibin yaşadığı
su birikintisi kuruyunca “kist” şekline dönüşmüş
olan amip ölmez. Rüzgâr bu kistleri sürükleyerek
çevreye dağıtır. Kist, aylarca yağmur
mevsimini bekler. Uygun sulu bir muhite düşünce
çevresindeki zar erir, amip yeniden faaliyete geçer.
Birbiri ile birleşerek üreyen amipler de vardır.
Göl suyundan bir bardak numune alınıp, mikroskop
lamı üzerine damlatılıp incelendiğinde, amiplere
rastlamak oldukça zordur. Çünkü amipler çoğunlukla
ya yaşadıkları muhitin su yüzeyinde hareket
eder veya çamurda bulunur yahut da alman
numûnenin kenarlarında toplanırlar.
Mikroskopta lam üzerine damlatılan bir damla
göl suyunda eğer amip örneklerine rastlanırsa,
hareketlerini ve beslenmelerini incelemek oldukça
ilgi çekicidir.
İnsanların barsak boşluğunda yaşayan dizanteri
hastalığı amili (etkeni) olan amip zararlıdır. Dizanterinin
bu amip tarafından yapılan türüne
“Amipli dizanteri” denir. İnsan bu mikroorganizmaları
taşıyan besinleri yemekle bunları vücuduna
alır.