ANİ BOŞALMA

Korkuya yol açan şeyin, tehlikı ama ani tehlike olduğu söyleı Öte yandan, korkunun belirtil« lunulan hayvansal evrim aşar bağlı olarak artmakta ve insaı da bu artış, zekâ ve kültürün < le daha da fazla olmaktadır. I dan korku, acil bir durum karş: eylemin gereklerini yerine ge için biriktirilmiş kaynakların s ve ruhsal açıdan ani bir boşı olarak tanımlanabilir. Böylece nun enerji harcayıcı yanı ve tı uyarlanma sağlayamayışı da aı mış olur. Korku sırasmda, iı kendine egemen olduğu duru oranla çok düşük düzeyli ve ka mış davranışlar gösterilmesi d lece açıklanacaktır. Toplulukla; duğu gibi bireyde de korku, ger bir heyecandır (hastalık durun da sürekli bir hal de alabilir), ma ilişkin olan, koruyucu ve se cu nitelik taşıyan, ama tehlikele zı tarafından aşılan korkunun 1 ğı önem, insanoğlunda, hem ins kültürün bir bedeli, hem de da; sizliğinin simgesi olmasından ili lir.
korozyon Bkz. metallerin asınması
Akdeniz’de ada.
COĞRAFYA
Sicilya, Sardinya ve Kıbrıs’tan sonra Akdeniz’in dördüncü büyük adası olan ve Fransa’nın yönetiminde bulunan Korsika,41 °20’ve 43°K enlemleri arasında yer alır. Uzunluğu kuzeyden güneye 183 km, batıdan doğuya 85 km’dir. Hiçbir noktası denizden 40 km’den fazla uzak değildir. Nice’ten 175 km, İtalya’nın Piombino yarımadasından 82 km, Sardinya’dan 12 km uzaklıktadır. Denizin ortasından yükselen ve Cinto doruğunda 2 710 m’ye ulaşan bir dağ görünümündedir. Akdeniz’in öbür büyük adalarından daha yüksek olan Korsika’nın ortalama yüksekliği 568 m’yi bulur.
Doğal yapısı ve engebelerinde üç bütün seçilir. Batıda, granitli Korsika kesimi, Üçüncü Zaman’da yukarı doğru yükselmiş, kuzeydoğudan güneybatıya doğru eğim kazanmıştır. Dev bir billurlu kayaç kütlesi, Alpler’deki orta kütleleri andırır. Buzulların izi hâlâ yer yer küçük sirklerin görüldüğü doruklarda açık seçik biçimde görülebilir. Engebeler her yerde sarptır, şiddetli aşınım olgusu, genç biçimli
dağların arasında dar ve derin vadiler kazmıştır; buralardan Akdeniz’e özgü sel suları akar. Kıyılar dik ve çok girintili çıkıntılıdır, karanın sular altında kalmasıyla körfezler ve koylar oluşmuştur (Saint-Florent, Porto, Sa-gone, Ajaccio ve Valinco körfezleri). Kuzeydoğuda, şistli Korsika kesimiyse o kadar yüksek ve bölük pörçük değildir. En: yüksek yeri Castagniccia kütlesindeki San Pietro dağıdır (1 766 m). Bu kıvrılmaya uğrayan Alp sıradağlarının bir parçası, batıya doğru açılmış bir aşma örtüsüdür; kuzeyde Korsika burnu yarımadasını (genişliği 15 km, uzunluğu 40 km) oluşturur. Bu iki bütün arasında güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda bir karık bulunur: Golo ve Tavignano ırmakları tarafından akaçlanan Corte havzası. Adanın güneybatısında kalmış olan yatay bir kireçtaşı tabakası Bonifacio koyu ve yalıyarlarınm oluşmasına yol açmıştır.
Doğuda, Dar Aleria ovası ilgi çekici bir görünüm sunar. Üçüncü Zaman tortullan arasında yontulmuş olan tepeler, alçak ve düzenli bir kıyıya egemendir; kıyı yer yer küçük deltalarla ve Biguglia, Diana (487 ha), Urbino (717 ha) gölcükleriyle kesintiye uğrar.
Kıyı Solenzara’mn güneyinde yüksı lir, billurlu toprakların yeniden beli diği yerde girintiler yaparak Por Vecchio ve Santa Manza körfezleri] oluşturur. Göllerin çevresinde sıtır hastalığı yaygın olduğundan ve hiçb denizcilik etkinliği bulunmadığında bu kıyı uzun süre hemen hemen ıss kaldı. Önemli iyileştirme çalışmaları dan sonra, günümüzde adanın en ç< ekilen ve en varlıklı olan bölgesi ha ne geldi.
Korsika’daki engebelerin yüksekli] kütleselliği, ovaların azlığı ve vadi! rin darlığı, adadaki ulaşım güçlük] rini ve toprakların kendi içine kap< küçük çevrelere bölünmüş olması açıklayan öğelerdir.
İklim, kurak ve sıcak Akdeniz iklin
Yüzölçümü :8 700 km2
Nüfusu :253 952 (1992)
Nüfus
yoğunluğu :Kmz’ye 29,1 kişi
Başlıca
kentler :Ajaccio
(59 318 nüf.; 1992
Bastia
(38 728 nüf.; 1992
Korsika’dan bir gorunuş.
dir, ama denizin etkisi, rüzgân alış ve yüksekliğe göre bazı değişiklikler görülür. Kıyılarda sıcaklıklar ve güneş alma düzeni Güney Fransa kıyılarım andırır. Hattâ Ajacdo, Fransa’nın en çok güneş alan kenti sayılır (yılda 2 790 saat güneş). Ama özellikle doğuda ve doruklarda yağışlar bollaşır. Bitki örtüsü Provence’dakinden daha yeşil, daha süreklidir; ada yüzeyinin yarısını kaplayan sık bir maki topluluğunu oluşturur. Çam, yeşil meşe, mantar meşesi, yükseklerde gürgen ve kestane ormanları çoğu yerde şiddetli aşınım, yangın ya da sürülerin geçişinden dolayı önemli ölçüde hırpalanmıştır.
Bütün bu nedenler yüzünden Korsika’nın doğal çevresinin sert ve yabaml bir görünümü vardır, insanların yaşamasına pek elverişli sayılmaz.
TARİH
Cilahtaş devrinde bile yerleşim merkezi olan, önce îberler, ardından Ligürlerin istilasına uğrayan Korsika (o zamanki adıyla Kymos ya da Cymos), Phokaiah Yunanlılar tarafından işgal edildi ve Aleria kenti kuruldu (İ.Ö. 557). Romalılar adayı Kartacalılann etki alanından çekip aldılar (Î.Ö. 260-162) sa da, derin izler bırakmadılar. Büyük göçler sırasında yerle bir edilen
2320
ada, IX. yy’a kadar Bizanshiann elinde kaldı.
Karolenj kralları tarafından fethedilen ve papaya armağan edilmekle birlikte gene onların elinde kalan Korsika, XL yy’a kadar İspanya Araplannın akınlanna uğradı; 1078’de Roma’mn egemenliğine geçtiyse de yönetimi Pisa’ya bırakıldı.
O tarihten sonra ada bir refah dönemi yaşadı; ama Cenova’nın eline geçmesiyle (XIV. yy.) bolluk sona erdi; adanın yönetimi, Aragon krallarına karşı egemenliğim güçlükle sürdürebilen Cenova Cumhuriye-ti’nin etkili bir ticaret şirketi olan San Giorgio Bankası’na bırakıldı. 1553’te Fransız birlikleri tarafından işgal edilen Korsika’da toplanan bir meclis, Fransa ile birleşmeyi istedi; yönetim ve adalet düzeni yeniden kuruldu; ama Cateau-Cam-bresis anlaşmasıyla (1559) Fransa adadan çekilmeye zorlanarak, Korsika iki yüzyıl süreyle Cenova’nın boyunduruğu altına girdi, 1729’dan başlayarak sık sık ayaklanmaların patlak verdiği adaya, Fransa birkaç müdahalede bulundu ve kısa sürelerle adayı işgal etti; bütün bu olaylar sonunda Cenova, Korsika’yı elden bırakmak zorunda kaldı (Versailles anlaşması, 15 Mayıs 1768). Paoli’nin direnmesine karşın, ülke bir yıl içinde boyun eğdi. Paoli 1769’da kaçtı, 1789’da geri çağrıldı ve Konvansi-yon’un kuşkularım üstüne çekince Paris’e gitmeyi reddederek, 1793’te Korsika’yı İngilizlere teslim etti; İn-gilizler adayı 1796’da boşalttılar; ardından birkaç ay için yeniden işgal ettiler. Korsika 1942 Kasımında Almanların eline geçti, sonunda Fransa’nın egemenliğine girdi (8 Eylül – 5 Ekim 1943). 1967’den sonra özerklik ve bağımsızlık yanlısı hareketler gelişti. Korsika Ulusal Kurtuluş Cephesi’ne bağh radikaller şiddet eylemlerine başvurdular.
1975 yılı Korsika’nın evrimi açısından bir dönüm noktası oldu. Çünkü bir yandan, iktisadi nitelikli özel soruştum tamamlanarak uygulanan nüfus sayımı ciddi istatistik verilerine olanak sağladı; öte yandan Aleria’da patlayan silahlar, Bastia’daki ayaklanmalar, bölgenin özgül sorunlarının olanca şiddetiy-. le ortaya dökülmesine yol açtı. Şiddet olaylarının gün geçtikçe artması, Korsika’nın Ulusal Kurtuluşu için Cephe Partisi’nin, 1983’te
Fransa hükümeti tarafından tılmasma yolaçtı; ama, parti ri, etkinliklerini bu kez yere sürdürdüler. Olayların tırmaı adaya 1982 ve 1990’da yönet yaset ve İktisat açısından ayr lar tanınmasına yol açtıysa c alıkçı hareket, etkinliklerin dürdü.