ASESLER

ASESLER; Osmanlı Devletinde şehirlerde geceleri
dolaşan güvenlik kuvveti. Ases teşkilâtı İlhanlIlardan
Selçuklulara oradan da Osmanlılara
geçti. Bu teşkilâta İlhanlılar Devletinde “emâreti
ases” denirdi. OsmanlIlarda Fâtih Sultan Mehmed
döneminde kurulan aseslik teşkilâtının başında,
yeniçeri ocağını meydana getiren ortalardan yirmi
sekizinci ortanın çorbacısı bulunurdu. Bu çorbacıya
asesbaşı denirdi. Bugünkü mânâda emniyet müdürüne
karşılık gelmektedir.
Asesbaşı idâresindeki asesler, geceleri âsâyişi
temin etmek için dolaşırlar, yasak yerlerde rastladıkları
şüpheli kişileri yakalarlar, kimliklerini soruştururlar,
suçlu olanları cezâlandınrlardı. Suçsuz
olanları ise yasak yerlerde dolaştıklarından ötürü
para cezâsma çarptırırlardı. Yeniçeri ağasının yakaladığı
kimselerin hapsi ile asesbaşı ilgilenirdi. İstanbul
içindeki Tomruklar ile Babacâfer zindanları
da asesbaşmın emri altındaydı.
Asesbaşı, merâsimlerde ve kapıkulu ocaklarının
sefere çıkışlarında beş yüz kadar olan maiyeti
ile yolun iki tarafına dizilerek düzeni sağlardı.
Vezir-i âzam dîvânında ve vezir-i âzamin İstanbul’da
kol gezdiği zamanlarda bir kısım asesiyle
birlikte asesbaşı da bulunurdu. Narh denetiminde
subaşıyla birlikte sadrâzama yardımcı olurdu. Yeniçerilere
ulûfe dağıtımına Muhzır Ağa ile birlikte
müşahit olarak katılırdı. Elçi karşılama ve kabul
resimlerinde protokolde yer alırdı.
Asesbaşı, başına yeşil çuhadan çatal kalafat,
arkasına zağra yakalı ve yeşil dîvân kürkü, bacabacağına
ak çakşır, ayağına da sarı yemeni giyerdi.
Devlet merkezi olan İstanbul’da, biri Galata’da
diğeri Suriçi’nde olmak üzere iki asesbaşı vardı.
Fakat Suriçi asesbaşısı üstün dereceliydi. Asesbaşı
Bâbıâlî’de bulunduğu için kendisinin yeniçeri ağası
dâiresinde bir emir eri bulunurdu. Yeniçeri ağası
asesbaşına bu emirleri ile emir gönderirdi. Diğer
şehir ve kasabalarda da ases adı altında emniyet
teşkilâtı ve buna âit vergiler vardı.