Tanzimat ve ikinci meşrutiyet dönemlerinde yayımlanmış bazı gazetelerin ortak adı. — Ermeni asıllı gazetecilerden Filip Efendi tarafından 1884’te İstanbul’ da yayımlanmaya başlayan günlük gazete. 1899 ortalarına değin yayımını sürdürdü. Yazarları arasında Hüseyin Cahit’in de (Yalçın) bulunduğu gazeteye bazı Servet -i fünuncu yazarların yanı sıra Tevfik Fikret de “Haftai edebi” başlığıyla edebiyat sohbetleri yazmıştı. — Şatırzade Haşan Hicabi Bey tarafından Trabzon’da ...

Esk. 1. Bırakan, bırakıp giden, vazgeçen. 2. Tarik-i dünya, dünya işlerinden elini eteğini çekmiş olan kimse. Tarik-i masiva, dünya ile ilgili şeylerden vazgeçen: “Hâmid de dergâh-ı muhabbetde öyle bir târik-i mâ-sivâdır” (Cenap Şahabettin).

Esk. Karanlık: Şeb-i târik (karanlık gece).

1. Yol: “Belaların çeküben dönmeyüb tarikinden” (Fuzuli, XVI. yy.). —2. Tutulan yol, izlenen yöntem: “Tarih-i Cevdet’in tahrîrine başlardım ve tarik-ı tertilde kaba türkçe ibâ- rât ile tahririni iltizam eyledim” (Cevdet Paşa, XIX. yy.). —3. Meslek, iş. —4. Neden, amaç, vasıta: “Bazıları doğrudan, bazıları ise temsil ve tasarruf tarikiyle tercüme edilmiş olan…” (Baha Tevfik). —5. Tarik-ı Ahmed-i Muhtar, Hz. Muhammet’in yolu; ...

Yontmataş dönemi sanatı. Tarihöncesi sanatın ilk belgesi 1834’te, Chaffaud mağarasında (Vienne) bulundu: işlenmiş bir kemik. E. Lartet, 1860-1865 arasında, Dordogne’da ve Arifege’de, madeleine kültürü insanlarının sanat etkinliklerine ilişkin başka belgeler ele geçirdi. Tarihöncesi mağara sanatını 1879’da, Altamira* mağarasında M. de Santuola ortaya çıkardı. Ama bu sanatın gerçekliği ancak 1895’te, la Mouthe* mağarasındaki gravür ve resimler bulunduktan sonra kabul edildi. Yontmataş ...

Son osmanlı vakanüvisi Abdurrahman Şeref Efendi’nin (1853-1925) yüksekokullarda ders kitabı olarak okutulmak üzere yazdığı 2 ciltlik yapıtı (1893-1896). İslamlığın doğup gelişimini ve yayılışını anlatan bir girişin ardından, yapıtta Ösmanlı devletinin kuruluşundan Abdülmecit döneminin sonuna kadar geçen olaylar kronik olarak özetlenir. Yazar, 1. ciltte Selim II döneminin sonuna, 2. ciltte de Murat III döneminden Abdülaziz tahta çıkana kadar meydana gelen olayları ...

İlhanlı devlet adamı ve tarihçi Cüveyni*’nin (1226-1283) üç ciltlik yapıtı. Uzun bir girişle başlayan 1. ciltte, moğol gelenekleri ve Cengiz yasası hakkında bilgi verildikten sonra Cen- giz’in ortaya çıkışından ölümüne kadar moğol fetihleri; Uygurlar’ın din, görenek ve efsaneleri abartılı bir biçimde anlatılır (yapıtın bu cildi, Türk tarih kurumu tarafından yayımlandı). 2. ciltte Harizmşahlar’ la Karahitaylar’dan söz edilirken, Öge- dey’den Hulagu’nun ...

Ya da (Tarih-i vekayi-i devlet-l aliye), Ahmet Cevdet* Paşa’ nın (1822-1895) osmanlı tarihinin bir bölümüne ilişkin 12 ciltlik yapıtı. 1851’de kurulan Encümeni Daniş, osmanlı tarihini 3 bölüme ayırarak, üyeleri arasında bulunan Cevdet Paşa’yı 1768-1826 arası dönemi yazmakla görevlendirdi. Küçük Kaynarca antlaşması’ndan (1774) Yeniçeri ocağı’nın kaldınlışına (Vakai hayriye) [1826] kadar geçen olayları kapsayan yapıtını kaleme almak için yalnız arşivlerden değil, kendinden ...

Ebülfazi Muhammet Beyhaki’nin (995-1077) Gazneliler tarihine ilişkin yapıtı. 30 cilt olarak yazılan ve bugüne ancak 5. cildin sonu, 6. ve 9. ciltlerle 10. cildin başlangıcı kalan yapıtında Beyhaki, gördüğü ve yaşadığı tüm olayları geniş bir biçimde anlatır. Mesut I dönemi kapsamında (1030-1040) Gazneli- ler’in devlet yönetimi, saray yaşamı ve hanedanın kökeni hakkında ayrıntılı bilgi verir. İranlI bir memurun anıları biçiminde ...

Sadrazam Ahmet Cevat Paşa’nın (1850-1900) yapıtı. 10 cilt olarak tasarlanan ve imparatorlukta öteden beri yer alan askeri kuruluşları, XX. yy.’a kadar yapılan önemli savaşları, bu tarihe kadar devleti sarsan büyük ayaklanmaları anlatan yapıtın sıkı sansür nedeniyle yalnız kuruluşundan ortadan kaldırılışına kadar Yeniçeri ocağı’nın tarihini kapsayan birinci cildi yayımlandı (1879). Yayımlanan bölümünde, İstanbul Yeniçeri müzesi’nde bulunan üniformalara göre hazırlanmış çok güzel ...

Fazlullah el-Emin bin Rüzbihan el-Hunci’nin farsça yapıtı. Akkoyunlular’dan Sultan Yakup (1478-1490) ve oğlu Baysungur (1490 -1492) dönemlerindeki olaylarını içerir. Son derecede tumturaklı bir üslupla yazılmış olan bu tarih, V. F. Minorsky tarafından kısaltılarak, Abridged Translation of Fadlullâh b. Rûzbihân Khunj’s 73rih-i âlem, ârâ-yi Emini (Londra, 1957) adı ile İngilizceye çevrildi.

Azerbay- canlı tarihçi İskender Bey Münşi’nin (1560 -1633) İran’da özellikle Şah Abbas I dönemini (1588-1629) anlatan yapıtı. Safevi -osmanlı ilişkileri, İran’da yaşayan türk boylarının etnografya ve kültürleri hakkında geniş bilgi veren yapıt; “mukaddeme”, “sahife I”, “sahife İl”, “maksad I”, “mak- sad İl” başlıkları altında 5 bölümden oluşur. Mukaddemede Safeviler’in kökenleriyle Şah Abbas’a kadar olan hükümdarların dönemi kısaca anlatıldıktan sonra, bunu ...

. Tarihsel: Tarihi araştırmalar. Tarihi olaylar. Tarihi bir an. Tarihi bir anıt. —Ed. Tarihi roman, piyes, konu ve kişileri tarihten kaynaklanan roman, tiyatro oyunu. (Bk. ansikl. böl.) —ANSİKL. Ed. Letaif-i rivayet dizisindeki Yeniçeriler’de (1871) Selim III dönemi İstanbul’undaki yaşamı konu edinen Ahmet Mithat o dönemde türk okurlarınca çok beğenilen Monte Kristo romanını (Ale- xandre Dumas, çev. Teodor Kasap, 1871 -1873) ...

Tarihsel konularda incelemeler, araştırmalar yapma işi. —Fels. Nesnelerin ve olayların, tarihsel ortaya çıkışları ve gelişimleri bakımından incelenmesi.

Olgucu ya da deneyci okul. 1819’dan başlayarak Monumenta Germaniae histo- rica ve 1844’ten başlayarak Patrologie la- tine ve Patrologie greccjue (rahip Migne’ in yapıtı) gibi bazı önemli koleksiyonları yayımlayan ve arşiv belgelerinden kolayca yararlanılabilmesi için bjj belgelerin özenle envanterini çıkaran Ecole nationale de chartes mensuplan, profesyonel tarihçilere kaynaklarını kanıtlamak olanağı sağladılar. Tarihçiler artık başvurdukları kaynakları “dış” ve “iç” eleştirilerin süzgecinden ...

1. Ürünlerin ya da hizmetlerin fiyatını gösteren çizelge. —2. Taşıtların gidiş ve geliş saatlerini gösteren çizelge: istasyondaki tren tarifesine göz atmak. Vapur şirketleri yaz tarifesi uygulamaya başladılar. —3. Bir gösteri salonuna girmeye, bir kamu taşıt aracına binmeye hak kazandıran bedel, fiyat: Sinemalar halk günlerinde farklı bir tarife uyguluyorlar. Taksi tarifeleri artırıldı. —4. Belirli malzemelerle bir yemeğin yapılışının ayrıntılı betimlemesi; tarif- ...

İspanya’da kent, Andalucla’da (Câdiz ili), Cebelitarık boğazında; 15 833 nüf. Mağribliler’den kalma şato. —Yakınlarında, Bolonia’da, roma kenti Baelo’nun yıkıntıları.

Bir şeyin, bir yerin, bir kimsenin temel özelliklerini ayrıntılarıyla anlatma: Sanığın tarif üzerine çizilen resmi. Yemek tarifi. —2. Tanım: Dilbilgisel açıdan sıfatın tarifini yapmak. Tarifi imkânsız bir korku. —3. Bir şeyi, bir kimseyi tarif etmek, ayrıntılı olarak açıklamak, anlatmak: Bir yolu tarif etmek; tanımını yapmak, tanımlamak: Beni ne kadar üzdüğünü tarif edemem. —Esk. dilbilg. Harf-ı tarif -> HARF. —Hat. Bir ...

Esk. Kovan, süren. —Esk. tıp. Târid-i didan, târid-i dud, solucan düşüren ilaç. || Târid-ül-hasat, mesanedeki taşı düşüren ilaç.

Esk. 1. Arapçalaştırma, arapçalaştırılma. —2. Araplaştırma. —3. Tarib etmek, arapçalaştırmak; araplaştırmak.