Auto şacramental

auto şacramental (İspanyolca “ayin oyunu”),
İspanyol tiyatrosunda gelişen ve 17.
yüzyılda Pedro Calderön de la Barca’mn
verdiği örneklerle doruğuna ulaşan oyun
türü. Corpus Christi yortusu kutlamalannın
bir bölümü olarak dış mekânlarda sahnelenen
bu yapıtlar, yortunun dinsel törenlerle
kutladığı Komünyon’un ardında yatan anlamı
belirli bir yönüyle işleyen, kısa alegorik
manzum oyunlardı. Bu oyunlar, Corpus
Christi yortusunda kutsanmış şarap ve ekmek
sokaklarda gezdirilirken yapılan geçit töreninde
yer alan tablolardan türedi. Önceleri
tablolann canlandmlması yoluyla ortaya çıkan
dramatik oyun biçimi, zamanla Komünyon
geçit törenlerinden aynlarak başlıbaşma
bir gösteri haline geldi. Oyunda kullanılan
tablolar arabalara yüklenmiş olarak kent
içinde belirlenmiş yerlere taşımr ve oyuncular,
ortaçağda Hollanda ve Kuzey İngiltere’de
tören arabalan üzerinde sunulan dinsel oyunlarda
olduğu gibi, oyunlannı birbiri ardısıra
izleyicilere sunarlardı. Dekor ve kostümleri
çok zengin olan auto sacramentaPlenn masraflan
kent belediyelerince karşılanırdı.
16. yüzyıl sonlarında sahneye konmaya
başlayan bu küçük oyunlar, önceleri kırsal
kesime özgü kaba ve ilkel bir dinsel eğlence
biçimindeydi. Bu oyunlann gelişmiş sanat
yapıtlarına dönüşmesinde Valencialı bir kitapçı
olan Juan de Timoneda ile oyun
yazarlan Jose de Valdivielso (y. 1560-1638)
ve çağdaşı Lope de Vega önemli katkılarda
bulundu. Ama bu oyunlann, alegoriye dinsel
konular dışında geniş bir alana yayılma
olanağı sağlayan yönlerini kavrayıp değerlendiren
Calderön oldu. Calderön, auto
şacramental türüne yeni sanatsal boyutlar
kazandırdı.
18. yüzyılda ekmek şarap ayinine saygısızlık
gerekçesiyle saldırılara hedef olan bu
oyunlar, 1765’te kralın emriyle yasaklandı.
Bazı 20. yüzyıl şairleri bu oyunlann biçimini
taklit ederek dinsel öğelerden anndmlmış
çeşitlemelerini yazmışlardır.