BAHÇE

BAHÇE; Alm. Garten, Fr. Jardin, İng. Garden.
Çiçek, meyve ve süs ağaçları gibi bitkileri; süs veya
ticâret maksadı ile yetiştirmek için, parklardan
küçük olan ve bahçe mîmârîsi plânlamasına göre yapılan
etrafı çevrili yerler. Bahçeler kurulma maksatlarına
göre, tarım, süs, botanik, zoolojik diye
çeşitlere ayrılırlar. Tanm bahçesi; içerisinde sebze
ve meyve yetiştirilen bahçelerdir. Süs bahçeleri;
bunlar özel ve genel olurlar. İnsanlann dinlenme ve
gezinti yeridir. İçerisinde her zevke hitâb eden çiçek
ve ağaçlar vardır. Botanik bahçeleri; çeşitli bitkiler
üzerinde ilmî araştırma ve inceleme yapmak
üzere kurulmuş zoolojik bahçeler. Bu çeşit bahçelerde
bitki ve hayvanlar bir arada yetiştirilir.
Bahçe tesisinde yapılacak ilk iş, toprağın tesviye
edilmesidir. Yüksek yerler kazılır, çukurlar
doldurulur, meyiller düzeltilir ve büyük taş parçaları
toplanır. Sonra; toprak, derince krizma (belleme)
yapılır veya sürülür. Toprağın ve yetiştirilecek
bitkilerin çeşidine göre bahçede kullanılacak,
çiftlik gübresinin mikdârı hesâb edilerek, gübreleme
yapılır ve tırmıkla kanştınlır. Böylece toprak,
ekim ve dikime hazır bir hâle getirilmiş olur.
Ev, villa veya ticârî bahçe gibi, bahçe şekillerinden,
hangisine karar verilmiş ise, ona göre bahçe
plânı yapılır. Bahçe plânı yapılırken, toprak
durumu, iklimi, toprak altı su seviyesi, bitki hastalıklarına
dayanıklılık ve sulama gibi durum ve
imkânlar göz önünde bulundurulur. Aynı türden
olan bitki çeşitlerinin, birbirlerini dölleyebilmesi
için, aynı zamanda çiçek açanlarının olması gerektiği
dikkate alınmalıdır.Ağaçlar uzun ömürlü olurlar. İlerideki yıllarda
alabilecekleri taç büyüklükleri, düşünülerek,
aralarındaki dikim mesafesi ona göre tanzim edilir.
Ağaç fidanları dikilirken, kare, dikdörtgen,
üçgen veya santraçvâri (her taraftan aynı hizada
görülmesi)’sistemlerden birisi uygulanır. Bunun
için, ip ele alınır; verilecek mesafeler ip üzerinde
işâret edilerek, ip gerilir ve fidan çukurları, ipteki
işâret yerlerine kazılır.
Bahçe tesis edildikten sonra, sulama, toprak işlemesi,
yabancı otlardan temizlenmesi, budama, aşı
ve hastalıklarla mücâdele yapılır. Bu gibi, bakım
işleri zamanlarını geçirmeden, gerekli zamanlarda
yapılmalıdır.
Bahçenin etrâfı duvar, tel örgü veya çitle çevrilir.
Çit bitkileri; dikenli, sık dallı, gelişmeleri
kuvvetli ve budamaya dayanıklı olmalıdır. Aym zamanda,
bahçedeki kültür bitkilerine, zararlı olabilecek
hastalık ve zararlı böceklere, bannaklık yapamıyacak
olanlarından seçim yapılmalıdır.
Memleketimizdeki bahçelerde en çok yetiştirilen
süs ağaçları ve çiçekler:
Zarîf kriptomerya çamı: Çabuk büyüyen bir
bitkidir. Sonbaharda yaprakları pas kırmızısı, yazın
yeşil renktedir. Bahçelerin çim parsellerine
dikilir.
Japon kriptomerya çamı: Piramit biçimi alarak
çabuk büyüyen bir ağaçtır. Kışm yapraklan daha
canlı bir görünüştedir. Karaçam, kızılçam, porsuk
çamı, montereçamı, lâdin ve sedir gibi çam çeşitleri,
bilhassa Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz
bölgelerindeki bahçeleri süslerler.
Diğer süs ağaçları:
Tüysüz yapraklı yemişgen: Yaprakları geniş
ve çok parlaktır. Marmara bölgesindeki bahçelere
çok dikilen bir bitkidir.
Ligustrumlar: Sarkık dallı ligustrum, parlak
yapraklı ligustrum, altunî Japon ligustrumu ve
oval yapraklı ligustrum gibi çeşitleri vardır. Ligustrumlar
yaprak ve çiçekleriyle güzel manzara
yaparlar. En çok Marmara ve Ege bölgesi bahçelerinde
yetiştirilir.
Cehri ağacı: Yaprakları oval, sert ve parlaktır.
Çiçekleri salkım hâlinde, yeşil ve çok kokuludur.
Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerindeki bahçelerde
yetiştirilir.
Kaymak ağacı: Dâimi yeşil bir ağaçtır. Yapraklan
sert, parlak ve kurşûnîdir. Güneşli yerleri sever.
Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde yetiştirilmeye
elverişlidir.
Defne ağacı: Yaprakları yeşil, az parlaktır.
Yurdumuzun ılıman iklim bölgelerinde yetiştirilmektedir.
Büyük çiçekli manolya: Dâimi olarak yeşil
haldedir. Uzun ömürlü, zarîf, bal çiçekli, çiçekleri
kokulu ve yapraklarının güzelliği ile bütün bahçelerde
bulunması istenen bir bitkidir. En çok İstanbul
bahçelerinde yetiştirilmektedir.
Gül: Yeryüzünde 25 bin kadar çeşidi vardır.
Deniz seviyesinden îtibâren 3500 m yüksekliğe kadar
iyi gelişme ve yetişme imkânına sâhiptir. Memleketimizin
hemen hemen her tarafında yetişir. En
fazla Anadolu’nun Göller Bölgesi denilen İsparta
ve dolaylarında yetiştirilmektedir.
Karanfil: Türklerin millî çiçeğidir. Hemen bütün
dünyâda bir çok âilenin geçimini temin eder. Doğu
Anadolu hâriç, memleketimizin her yerinde yetiştirilmektedir.
Çiçekleri, kırmızı, hafif pembe, sütbeyazı
ve altın sansı renginde olan çeşitleri vardır.
Nilüfer: Bahçelerde; havuz kenarlarının süslenmesinde
kullanılır. Bir çeşit su çiçeğidir. Gösterişli
yaprak ve çiçekleri vardır. Beyaz, san, pembe, kırmızı
ve mor renkte olan çeşitleri çoktur. Memleketimizde,
ılıman iklimli yörelerde yetişir (Bkz. Nilüfer).
Kasımpatı: Bahçelerde kenarlara, duvar diplerine
ve ağaççıklar arasına dikilerek, süslemede
kullanılır. Japonların millî çiçeğidir. Çiçekleri;
beyaz, krem, sarı, mor, bronz ve pembe kırmızısı
renklerde olan çeşitleri vardır. Memleketimizde
don tehlikesi olmayan yerlerde yetiştirilmektedir.
Bunlardan başka bölgenin iklimine göre bahçelerde
çok çeşitli çiçekler yetiştirilmektedir.