BATTAL GÂZİ (Seyyid)

BATTAL GÂZİ (Seyyid); kimi târihçi ve
seyyâhlara göre Arap, kimilerine göre Türk olan bir
alperen. Arapların Emevîler devrinde yaşayan târihi
kahramanı Abdullah Battal Ta isim benzerliği
olduğu düşünülürse Battal Gâzinin gerçek bir Türk
kahramanı olduğunu söylemek gerekir.
Ömrünü Bizans kâfirleri ile savaşarak geçirmiştir.
Gâzilerin önderi oluşunun yanında ermiş olması
diğer bir yönüdür. Battal Gâzi bunların yanı
sıra, yenilmezliği, cömertliği ve yardımseverliğinden
dolayı nesilden nesile söylene gelmiş atı ve
kılıcı ile de zihinlerde yer tutmuş bir serdengeçtiler
başıdır. Türk târihinde cihad rûhunu yaşatan efsânevî
bir hâle bürünmüş, güç üstü haller sâhibi bir
kimsedir. Bu yüzden hayâtı menkıbeleşmiştir. Ebû
Muhammed Câfer bin Sultan Hüseyin bin Abbâs
el-Haşimî Türk menkıbesine göre Malatya’da doğmuş
ve Abbâsiler zamânında yaşamıştır. Nerede öldüğü
belli değildir. Anadolu’da Seyyid Gâziden
başlayarak Doğu Türkistan’a kadar onun için birçok
türbe ve makamlar vardır. Halk muhayyilesi,
İslamiyet için rumlara karşı savaşından dolayı,Peygamber efendimizin sülâlesinden geldiğini kabul
etmiş ona seyyid sıfatını vermekten çekinmemiştir.
Çeşitli kaynaklar 742-43 (H. 121-123) yılında
öldüğünü kaydederler.
Anadolu’da İslâmiyet için canla başla savaşması,
İslâm ruhuna bürünerek onunla şekillenmesi
hayâtının destanlaşmasına sebeb olmuş ve Anadolu
Türklüğünün yanı sıra, bütün Türk dünyâsına
Seyyid Battal Gâzi Destanı’nı kazandırmış,
böylece Türk kültür târihi içinde, müessir bir yer
tutmuştur. Şahıs olarak destanının yanında Türk
halk şiirine de geniş bir şekilde konu teşkil etmiştir.
Hacı Bektaş Velî hazretlerinin bile onun makamını
ziyâret ettiği Velâyetnâmesi’nde zikredilmiştir.
Hattâ Evliyâ Çelebi, İstanbul’daki Kız
Kulesi’nin, Kral Kantur’un kızını Battal’dan korumak
için onun Şam’da bulunduğu bir zamanda
yaptırdığını yazmıştır. Bilindiği gibi bu alperenler
devrinde kayser kızları, İslâm savaşçılarına gerekli
kolaylıkları gösterirler ve kalelerin içten fethedilmesini
sağlarlardı.
Anadolu dışında muhtelif yerlerde menkıbelerine
rastlanan Seyyid Battal Gâzi, bugün halk arasında
anlatıldığı gibi filim ve tiyatroya da konu olmuştur.
Battalnâme, İslâm rûhu ile dolu Anadolu Türklerinin
eseri olmakla birlikte, târihî temeller üzerine
kurulmuştur. İslâm dîninin ve İslâm medeniyetinin
unsurları açık bir şekilde eserde göze çarpmaktadır.
Battalnâme’nin esas fikri tamâmiyle dînîdir. Ayrıca
İran geleneklerine de rastlanmaktadır. Bu ise
mensûb olunan ortak kültürün tabiî bir netîcesidir.
Eserin asıl konusu İslâm-Bizans mücâdelesinden
doğmuştur. Emevî, bilhassa Abbâsî ordularında
Türklerin oynadığı rol düşünülünce Bizans hudutlarında
ve İslâm ordularında yaşayan Türkler
arasında böyle menkıbelerin varlığını kabul etmekgerekir. Battalnâme9de, sınırlı da olsa, eski
destan üslûbunu hatırlatan bâzı kısımlar vardır.
Eserdeki masal unsurlarının çoğu perilerin ve devlerin
bulunuşu, ayrıca halkıyât izlerine pek fazla
rastlanması eserin gerçek bir halk destanı olduğunu
göstermektedir. Kısacası Seyyid Battal Gâzi
Destânı şehirlerde yaşayan Müslüman ve medenî
Türkler arasında ortaya çıkmıştır.
Manzum ve mensur olarak yirminin üstünde
yazması bulunan eser, üzerinde yerli ve yabancı
araştırıcılar çeşitli yönlerden incelemeler yapmışlardır.