Atalay, Besim
Besim Atalay
Türk yazarı ve dilcisi (Uşak 1882-Ankara 1965). Demirci takma adıyla tanınan Mehmet Çavuş’un oğlu olan Besim Atalay, medrese öğrenimi görüp, İstanbul’a gelerek (1905), dört yıl kadarŞehzadecamisindeÇarşam- balı Hacı Ahmet Efendi’nin derslerini izledi. Darülmuallimin’i bitirip (1912), öğretmen ve Maarif müdürü olarak çeşitli illerde görev yaptı. Silifke’de bulunduğu sırada (1919) Müdafaayı Hukuk Cemiyeti’ni kurarak Kurtuluş Savaşı’na katıldı. TBMM’ye I. Dönem Kütahya milletvekili olarak girip, 1946’ya kadar milletvekilliği yaptı. Türk Dil Kurumu’nun kuruluşunda görev aldı ve kurum çalışmalarına 19 yıl süreyle yönetici olarak katıldı (1932-1951). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde Farsça dersleri verdi (1937-1942).
Dil alanındaki çalışmalarıyla ün salan Besim Atalay, Türkçe’nin dilbilgisine ilişkin yapıtlar vermekle kalmayarak, dilimizin tarihsel gelişmesini yansıtan, Türkçe’yi konu alan temel yapıtlar üstünde de çalışmalar yapmış, bu tür çalışmalarıyla günümüz Türkçe’sinin oluşumuna önemli katkılarda bulunmuştur. Destanları.ve öyküleri- ninse belirli bir düzeyi aştığı söylenemez.
Başlıca yapıtları: Maraş Tarihi ve Coğrafyası (1923), Türk Dili Kuralları (1931), Divanü Lügat it-Türk (çeviri, tıpkıbasım, dizin, TDK), Türk Dilinde Ekler ve Kökler Üzerine Bir Deneme (1942). Türkçede Kelime Yapma Yolları (TDK, 1946) Et-Tuhfet üz-Zehiyye fi’l Lügat it- Türkiyye (çeviri, tıpkıbasım, dizin, TDK, 1945), Seng- Lâh (Lügat-i Nevai\ya da\Mebani ül-Lügat) adlı yapıtın tıpkıbasımı, TDK, 1950), Müyessiret ül-Ulum (BergamalI Kadri’nin dilbilgisi yapıtı; inceleme, çeviri, tıpkıbasım, dizin, TDK, 1946), Kur’an’ı Kerim’in Türkçe Çevirisi (1962).