Bir birinden Güzel Saltanat Arabaları
1881 yılında Dolmabahçe Sarayı lstabl-1 Âmire’sinin yanmasıyla 19. yüzyıl ve Ecesinin birçok saray arabası harap olmuş, kalanlar 1942 yılında restore edilerek Topkapı Sarayı Has Ahırlar binasında sergilenerek ziyârete açılmıştır.
“Kendi gitti ismi kaldı yadigâr” diye bir mısra vardır. Topkapı Sarayı ‘ndaki bir salonda teşhir edilen, birbirinden nefis, birbirinden güzel saltanat arabaları için söylenecek tek şey bu sözdür. Boy boy, renk renk, çeşit çeşit ٠ arabalar… Landonlar, Kaleşler, Kupalar, Koçular, Faytonlar…
Saltanat arabaları dairesine girer girmez, kendinizi hayli büyük bir taş salonda bulursunuz. Salonun üç tarafı çepeçevre padişahların veya saray mensuplarının kullandıkları < arabalarla çevrilmiştir. Arabaların bazılarının ön tarafında o zamanki kıyafetlere bürünmüş arabacılar oturtulmuş, duvarlarda, üzengilerden yapılmış panolar, salonun muhtelif köşelerinde ise Has Ahır’ın kalburüstü simalarının rengârenk kıyafetli tipleri yerleştirilmiştir. Bu arabalar çoğunlukla saltanatın son zamanlarına yani XIX. yüzyıla âittir. Daha önceki asırlardan devrimize intikal etmiş arabalar maalesef yok denecek kadar azdır. Buna sebep, eski devirlerde arabanın yaygın olmayışı ve çoğu zaman padişahların an, arabalara tercih edişleri ve her türlü yolculuklarını at sırtında yapmalarıdır. Ayrıca 1881 yılının Eylül’ünde Istabl-ı Âmire’de çıkan bir yangın, bugün elimizde çok az araba kalmasına yol açan sebeplerden biridir. Yangın sonunda Sultan İkinci Mahmûd Han ve kendisinden önce gelen padişahlardan kalmış değerli arabalar, eyer ve araba takımları yok olmuştur.
Mehmed Reşad Han’ın Saltanat Arabası
Sarayda arabaların teşhir edildiği kısımda tahtırevanların sağ arka tarafında Sultan Mehmed Reşad’ın “Kupa” tipi, Paris yapınıl saltanat arabası vardır, ö n camı bombeli olan bu araba da diğerlerine nazaran hayli küçük ve basıktır. Dört ta- rafı kapalıdır, üzerinde de Sultan Mehmed Reşad’ın arması vardır. Tarihi üzerinde taşıyan saltanat arabaları günümüzde Topkapı Sarayı Müzesi, saltanat arabaları daire- sinde teşhir ediliyor. Arabalar arasında. Sultan ikinci Mahmûd Han, Sultan Abdiilaziz Han, Sultan İkinci Abdülhamid Han ve Sultan Beşinci Mehmed Reşad Han’ın arabaları başta gelmektedir. Bunlardan 4 tanesi İstanbul’da Istabl-1 Amire’de yapılmış, diğerleri ise Avrupa’nın Fransa, Almanya ve İtalya gi- bi ülkelerinde hususi olarak yaptırılmıştır. Salondaki saltanat arabalarının 23’ü Landon, 11 tanesi Kaleş, 8’i Kupa, 7’si Fayton, 2’si bahçe arabası, bir tanesi de Koçu’dur.