BRONŞLAR; Aim. Bronchien (f-pl.), Fr. Bronc- hes (f. pl.), İng. Bronchia. Soluk borusunun ikiye ayrıldığı yerden başlayıp, çapları bir milimetre oluncaya kadar dallanarak devam eden, çeşitli çap ve uzunluktaki nefes boruları. Trakeas denilen soluk borusu 10-12 cm uzunluğunda olup, gırtlak ile ana bronşlar arasındadır. Soluk borusunun ikiye ayrıldığı yere tıp dilinde “Bifurcatio trachea”, yâni çatallanma soluk borusu yeri adı verilir. Bu çatallanma yeri yaklaşık olarak beşinci boyun omuru hizâsında bulunmaktadır. Burada ana bronşlar 50-100 derece arasında değişen bir açı ile birbirlerinden ayrılırlar. Sağ ana bronş, soluk borusundan az bir açı farkla devâm ederken; sol ana bronş, soluk borusu doğrultusundan oldukça büyük bir açı ile ayrılır. Bu sebeple soluk borusuna kaçan maddeler genellikle sağ ana bronşu tıkarlar. Sağ ana bronş 3, sol ana bronş ise 4 cm çapındadır.
İnsanı yaşatan solunum olayı akciğerlerdeki 300 milyon kadar alveol (Akciğer baloncuğu) içinde vuku bulur. Alveolün boyu 0,2 mm kadardır. Alveolün çeperinde (duvarında) gaz alışverişi olur. Kan, içindeki karbondioksidi alveolde bırakır ve alveolden oksijeni alır. Solunum esnasında ciğerlere giren hava oksijeni alveollere getirirken, soluk ile verilen hava ise alveollerdeki karbondioksidi dışarı atar.
Her ana bronş, lop bronşlarına ayrılır. Sağda üç, solda iki tâne lob bronşu bulunmaktadır. Sağdaki lob bronşlarına ayrılma yeri çatallanma yerinden 2,5 cm kadar uzaklıkta, soldaki ise 5 cm uzaklıktadır. Lob bronşlarından da akciğerin segmentlerine göre, segment (parça) bronşları ayrılır. Sağ akciğerde 10, sol akciğerde 8 olmak üzere akciğerlerde toplam 18 segment bulunmaktadır. Segment bronşları çapları bir milimetre oluncaya kadar devâm eder. Bundan sonra bronşçuklar başlar. Bronşçukların duvarları bronşların duvarlarından farklıdır ve aralarındaki temel yapı farkı; bronş duvarlarında bulunan kıkırdak dokusunun bronşçuklarda bulunmasıdır. Terminal bronşçuklardan ufak solunum bronşçukları çıkar. Bu bronşçuklar 1-3,5 mm uzunluğunda ve 0,4 mm genişliğinde olup, akciğer keseciği kanalı ile devam ederler. Akciğer kesecikleri hem ufak solunum bronşçuklarına ve hem de akciğer keseceği kanalına açılırlar. Akciğer keseciklerinin bir diğer adı da alveoldür. Gaz alışverişi, alveol ile alveol kapilleri arasında cereyân eder. Akciğer kesecikleri (alveoller), 0,06 mm ile 0,2 mm arasında değişen çaplara sâhip olup, bunların yaklaşık 200 tânesi bir terminal bronşa bağlanmaktadır. Akciğerimizde yaklaşık 300 milyon kesecik bulunmaktadır. Alveollerin yüzeyleri toplamı ortalama 55 metrekarelik bir alanı bulmaktadır. İnsan vücudunun mükemmel yaradılışı, basit görülen bronşlarda bile açıkça görülmektedir. Bronşların içi, tüylü epitel hücreleri ve bronş ifrâzâtınm kaynağı olan kadehçik hücreleri ile örtülüdür. Bu hücrelerin ve diğer salgı bezlerinin salgıladığı ifrâzâtı, tüylü epitel hücreleri gırtlağa doğru hareket ettirir. Bu ifrâzât, balgam olarak dışarı atılır. Hava yollarına kaçan toz, kurum vb. bu yolla birkaç saatte dışarı atılır. Tütün kullananlarda tüylü epitel hücrelerinin kılçıklarının hareket kâbiliyetleri zayıflamaktadır. Böylece hem sigaranın tahriş edici etkisi ve hem de diğer zararlı maddelere karşı bronş korunma mekanizmasının işlemesinin aksaması bir araya gelerek akciğer yapı ve işleyişi bozulmaktadır. Bunun sonucu olarak arabaların eksoz dumanlarında ve sigara dumanında bulunan kanser yapıcı (kanserojen) maddeler akciğerde birikerek ilerde meydana gelecek bir akciğer kanserine zemin hazırlayabilirler. Bronşların duvarlarının yapısı ayrıca düz kas, kıkırdak ve esnek katılgan dokudan meydana gelmiştir. Bronşların düz kaslarının kasılmasıyla daralma meydana gelir ve hava alma zorlaşır; bu da astım hastalığının husûle gelmesine sebeb olur. Bu bronş daralması, çeşitli allerjik ve bünyevî özelliklerden olur.