Bryan, William Jennings

Bryan, William Jennings (d. 19 Mart 1860, Salem, Illinois – ö. 26 Temmuz 1925, Dayton, Tennessee, ABD), Demokrat Parti ve Popülist Hareket önderi. Üç kez (1896, 1900, 1908) ABD başkanlığı için aday William Jennings Bryan, y. 1908 Library of Congress, Washington, D.C. olmasına karşın seçilememiştir. Düşmanlannın hırslı bir demagog, yandaşlanmn ise liberal davalann savunucusu olarak nitelendirdiği Bryan, senatörlerin halk tarafından seçilmesi, gelir vergisi, çalışma bakanlığının kurulması, içki yasağı ve kadınlara oy hakkı gibi reformlann benimsenmesinde etkili olmuştur. Illinois’de yetişen Bryan, 1883-87 arasında Jacksonville’de avukatlık yaptıktan sonra, Lincoln’e (Nebraska) yerleşti. 1890’da ABD Kongresi’ne seçildi. Yetenekli bir tartışmacı olarak ün kazandı. Yüksek gümrük tarifelerine karşı çıktı. Altın standardını destekleyen Doğulu bankacı ve sanayicilerin “sıkı para” politikasını hedef alan Serbest Gümüş Hareketi’nin önderi durumuna geldi. 1894’te ABD Senato seçimlerinde yenilgiye uğradı. Daha sonraki iki yıl boyunca Omaha World-Herald adlı bir gazetenin yayın yönetmenliğini yürüttü. Chicago’daki Demokrat Parti Kongresi’nde yaptığı ünlü “Altın Haç” konuşması (8 Temmuz) ile 36 yaşında başkan adayı seçildi. 1893 ekonomik paniğini izleyen bunalımı atlatmak için altın oranı 16’ya 1 olan sınırsız gümüş para basılmasına dayalı bir “serbest para” politikası savundu. Bu platform temelinde Popü­ list ve Ulusal Gümüş partilerince de aday olarak benimsendi. Seçim kampanyası sırasında 27 eyalette 28.000 km’den fazla yol katetti. Büyük ve heyecanlı kalabalıklar topladı. Ama mali desteği güçlü olan Cumhuriyetçi Parti adayı William McKinley’in aldığı 271 oya karşılık 176 oyda kaldı. 1900’de gene McKinley, l?08’de ise William Howard karşısında seçimleri yitirdi. Woodrow Wilson’un Demokrat Parti baş­ kan adaylığına seçilmesine yardımcı oldu­ ğundan 1913’te dışişleri bakanlığına getirildi. Diplomatik deneyimsizliğine karşın, savaşın önlenmesinde hakemlik yolunu önererek dünya hukukuna önemli bir katkıda bulundu. Uluslararası anlaşmazlıklarda bir yıllık geçici bir antlaşmayla gerginliğe son verip uluslararası bir komisyonun konuyu incelemesine fırsat verme biçimindeki önerisini 31 ülkeye ilke olarak kabul ettirmeyi başardı. Bu nedenle, uluslararası hukukta uyuşmazlıklann uzlaştırma(*) yoluyla çö­ zülmesine ilişkin antlaşmalar günümüzde de Bryan antlaşmaları olarak adlandınlır. Açık bir banş yanlısı olan Bryan, I. Dünya Savaşı sırasında Wilson’in Almanya’ya “Lusitaniav mn batınlması nedeniyle verdiği ikinci protesto notası (8 Haziran 1915) üzerine istifa etti. Bununla birlikte savaş ilan edildi­ ğinde Wilson’u destekledi. Kitabı Mukaddes’in harfi harfine yorumuna katı bir inanç besleyen Bryan, tannsal yaratılış öğretisi yerine Darwinci evrim kuramını derslerinde anlatmakla suçlanan bir öğretmenin duruşmasında müdahil avukatlık yapmak üzere 1925’te Dayton’a (Tennessee) gitti. Baş savunma avukatlığını Clarence Darrow’un üstlendiği dava bütün dünyada Fundamentalizm ile Modernizmin çarpışması olarak ilgi çekti. Sanık öğretmen John T. Scopes suçlu bulunarak hüküm giydiyse de (karar sonradan bozuldu), mahkemenin yol açtığı gerginlik ve aşın yıpranma Bryan’ın davadan kısa süre sonra hastalanıp ölmesine yol açtı. Bryan’ın en çok başvurulan biyografileri, Louis W. Koenig’in Bryan: A Political Biography (1971; Bryan: Siyasal Bir Biyografi) ve P. E. Coletta’nm 3 ciltlik William Jennings Bryan (1964-69) adlı yapı­ tıdı