ÇAKŞIROTU

ÇAKŞIROTU (Ferula); Aim. Weisser Stechapfel
(m), Fr. Herbe (f) du diable, İng. White
datura. Familyası: Maydanozgiller (Umbelliferae).
Türkiye’de yetiştiği yerler: Doğu, Orta,
Güney ve Güneydoğu Anadolu.
Gövdeleri silindir şeklinde veya köşeli, sarı
renkli çiçekler açan yüksek boylu otlar. Yapraklar
büyük, çok parçalı ve parçalar iplik şeklindedir. Çiçekler
şemsiye şeklindeki durumlarda toplanmışlardır.
Çoğunluğu Akdeniz bölgesinde yetişen 60
v türü vardır. Memleketimizde 17 ferula türü tabiî
olarak yayılış gösterir.
Kullanıldığı yerler: Çok eski târihlerden beri
bilinen ve kullanılan bir bitkidir. Doğu Anadolu’da
haşlanıp acılığı giderildikten sonra gıda olarak
kullanılır, turşusu yapılır. Ayrıca hayvan yemi
olarak da kullanılır. Çakşırotu, kökleri toz edilip
bal ile karıştırılıp kudreti arttırıcı olarak da kullanılmaktadır.
Orta ve Doğu Anadolu dağlarında yetişen diğer
bir Ferula rigidula türü “suyabu” adıyla tanınır.
Bunun da çiçekleri sarı olup boyu 70-100 cm
civârındadır. Yaprakları, Van bölgesinde hazırlanan,
çok sevilen ve yenen meşhur “Oltu peyniri
“nin içine konmakta ve özel bir tad vermektedir.
Memleketimizde yetişmeyen İran ve Türkistan’da
yetişen diğer bir Ferula assa-foetida türünün
köklerinden elde edilen usâre “şeytan tersi” adını
alır. Bu madde sarımsı esmer renkte, sarımsak kokusunda,
soğukta sertleşen, sıcakta yumuşayan ve
acı lezzettedir. İçerisinde, zamk, uçucu yağ ve organik
asitler vardır. Sinir sistemini yatıştırıcı, hazmı
kolaylaştırıcı ve kurt düşürücü etkileri görülür.
Baharat olarak da doğu ülkelerinde kullanılır.