iğne yapraklı, reçineli orman a-ğaeı. Kozalaklılar takımının çamgiller fa-milyasının örnek bitkisi. (Açık tohumlular alt bölümünden. İlmî adı: Pinus.)
— ÇEŞ. DEY. Çam devirmek, düşüncesizce söz söylemek, pot kırmak: Korkarım çam devirirsin yine… (M.Â. Ersoy). )1 Çam yar-ması, iri gövdeli kimseler için kullanılır: Yanındaki çam yarması herifin kucağında-yım. Gözlerimi eliyle örtüyor (R.H. Ka-ray). II [Eski] Çamlar bardak oldu, «çok şey değişti» anlamında: Nerede? Eski çam-lar bardak oldu, isin yoksa burda ٠٨ kuruş gündelikle eşek gibi çalış (Ömer Seyfeddin).
— ANSİKL. Çam’ın boyu 40 m yüksekliğe varabilir- Gövde ve dalların ürerinde kloro-filsiz küçük pulcuklar ve kısa sürgünler bu-lunur. iğneye benzeyen, çok açık yeşilden koyu yeşile kadar değişik renkte olan iğne biçimindeki bu yapraklar uzun süre dökül-mez. Çamın türüne göre, her kısa sürgün-den iki, üç veya beş yaprak çıkar, sonra kısa sürgünün gelişmesi durur. Bitkinin bü-tün kısımları reçine salgı kanallarıyle dolu-dur. Çiçekler bir eşeylidir: erkek çiçekler tırtılsı veya salkım durumunda, dişi çiçek-ler ise kozalak biçimindedir. Dişi çiçeğin sert pulcukları ortak bir eksene sımsıkı yapışıktır. Kozalak denen meyveden, iki yıl sonra, pulcuklar açılınca, zar kanatlı to-humlar saçılır. Kuzey yarımkürenin ılıman ve soğuk bölgelerinde yetişen seksen kadar çam türü vardır. Çamlar, kısa sürgünlerden çıkan yaprak sayısına göre sınıflandırılır. ikiz yapraklı çamlar. Sarıçam (Pinus sil-vestris), düzgün gövdeli bir ağaçtır. Ka-buk, gövdenin üst tarafında aşıboyası ren-gindedir. Bütün Kuzey Avrupa’da sarı-çama rastlanır. Yurdumuzda Karadeniz böl-gesinde, Doğu’da Sarıkamış, Batı’da Ala-çam çevr£İerinde çok bulunur. Birçok çeşidi vardır; ağaçlandırma bakımından çeşitlerin bilinmesi önemlidir. Sarıçam odununun özel-likleri yetiştiği yerin şartlarına göre değişir. Avrupa’nın kuzeyinde yetişen Riga sarıçamı değerlidir. 60-100 Yaşındaki * elde edilen kereste doğramacılık, marangozluk, ambalaj ve sandık yapımı işlerinde kullanılır. 30-60 Yaşından aşağı olanlardan ise ma-den direği ve kâğıt yapımında faydalanılır. Yalı çamı (Pinus maritima) Güney Avru-pa’da en yaygın reçineli ağaçtır. Gövdesi gençken dik ise de sonradan düzensiz bir şekil alır. Kolay kabaran kabuğu oldukça kalın ve kırmızımsı karapembedir. Yaprak-lan çok uzundur (10-20 sm). Yalıçamı Ak-deniz havzasınm batı kesimini kaplar. Ağaç-landırmaya en elverişli çam çeşididir. O-dunu çok reçinelidir. Yalıçamındân elde e-
dilen reçine çeşitli kimya sanayiinde kullanıldığı gibi odunun ömrünü de uzatır. Kerestesi bina yapımında, marangozlukta, sandık, demiryolu traversi, maden direği, kazık ve kâğıt yapımında kullanılır. Avusturya karaçamı daha çok kireçli araziyi a-ğaçlandırmakta kullanılır. Fıstık çamı (Pinus pinea) bütün Akdeniz ülkelerinde yetişen, heybetli bir çamdır. Dalları gövdenin üst kısmından çıktığı için şemsiye gö-rünüşündedir. Genellikle 500 m’den yüksek yerlerde yetişir. İstanbul boğazının dik ve yüksek yamaçlarında seyrek olarak rastlanan bu çeşit daha çok Marmara ve Ege bölgesinde, yüksek kıyılarda bulunur. Tohumlarına çam fıstığı denir. Bileşiminde yüzde 50 yağ bulunan çam fıstığı çerez olarak yendiği gibi, şekerleme yapımında da kullanılır. Korsika karaçamı (Pinus lari-çio) çok reçineli olduğu için odunu neme dayanıklıdır, bu yüzden kuyu kaplamalarında, çamaşırhanelerde işe yarar. Halep çamı (Pinus Halepensis) küçük boylu olduğu için odunu ambalaj sandığı yapımında kullanılır. Kuzey Afrika’da 1 milyon hektardan fazla yer kaplayan halep çamı ormanları vardır. Buradakiler daha boylu olduğu için bina yapımında kullanılır. Çam ormanlarının yenilenme süresi genellikle kısadır: 60 – 75 yıl.
• Üç yapraklı çamlar. Hepsi Kuzey Amerika’da yetişir: Jeffrey çamı (Pinus Jeff-rey), çıralı çam (Pinus rigida), ağır çam, katı yapraklı çam.
٠ Bes yapraklı çamlar. Cembro çamı (Pinus Cembra) Alplerde ve Sibirya’da yetişir. Gövdesi yamrı yumrudur, ama kerestesi kolay işlenir; doğramacılıkta, çatı kaplamasında ve yontu işlerinde kullanılır. Yüksek çam Nepal’de yetişen güzel bir çam çeşididir. Lord Weymouth çamı (Pinus strobus) Kuzey Amerika’da serin yerlerde yetişir. Odunu hafif ve yumuşak olduğu için sandık yapımında, iç doğramacılıkta, modelcilikte, konfeksiyon ve kibrit kutusu yapımında kullanılır.
— Eczc. ve Teknol. Çam tomurcuklarının kaynatılmasından elde edilen ilâç öksürük kesicidir. Gövdesi çentilerek elde edilen terebentin ((neftyağı) ve türevleri önemli bir sanayi alanıdır.
