ÇAN

ÇAN; Alm. Grosse Glocke (f), Fr. Cloche (f),
İng. 1. Large beli, 2. gong. Ses çıkaran bir âlet.
Tunç gibi, çınlayıcı mâdenlerden çeşitli boylarda
yapılır. Bu âletin içinde asılı dil denen bir tokmak
vardır. Dil çana vurunca ses çıkar. Çanların
büyüklerine “Pampana” da denir. Pampanalar önceleri
tren istasyonlarında trenin geliş ve kalkışını
bildirmek için kullanılırdı.
Eski zamanlarda, köy, kasaba ve hatta şehirlerde
çan, bir işâret vâsıtası, duyurucu olarak kullanılırdı.
Hıristiyanlarda paskalya, yortular, millî
günler, zafer, mağlubiyet, ibâdet zamanlan, çan çalınmaktadır.
Ölümler, yangınlar ve çeşitli felâket
haberleri, cemiyeti alâkadar eden hâdiseler de
çanla duyurulurdu. Bunun için çanlar, olaylara
göre ayrı ses tonlarında çalınırdı. Bu âdetler Müslümanlarda
yoktur. Bugün de kiliselerde ibâdet
zamanları, çan çalınarak bildirilmektedir. Bu çanlara
“nâkûs” çalana ise “zangoç” denir.
Osmanlı İmparatorluğunda ise, çanla ilgili bir
kânun çıkarılmıştı. Buna göre, Müslümanların çok
olduğu yerde çan çalınması kesinlikle yasaktı. Tanzimat
devrinde bu kânun yürürlükten kaldırıldı.