Carpeaux, jean-Baptiste
Fransız heykelcisi, ressamı ve desinatörü (Valencien-nes 1827-Courbevoie 1875). Bir duvarcı ustasının oğlu olan Jean-Baptiste Carpeaux, 1842’de Paris’e giderek Krallık Desen ve Matematik Okulu’nun derslerini izledi. Geçimini sağlamak için, küçük ticari heykelcikler kopya etti. 1844’te Güzel Sanatlar Okulu’na, 1846’da Rude’ün atölyesine girip, 1854’te Roma Ödülü’nü kazanarak, İtalya’da Palombella, Napolili Balıkçı adlı yapıtlarıyla ün kazandı. 1861’de Fransa’da Prenses Mat-hilde’in Büstü’nü yapıp, 1866’da Tuileries sarayındaki Flöre köşkünün iç süslemesini gerçekleştirdi. Aynı yıl
gerçekleştirdiği, Opera’nın cephesindeki Dans adlı heykel grubu, aşırı doğacı özelliklerinden ötürü şiddetli tartışmalara yolaçtı. Luxembourg bahçesi için Dünyanın Dört Yanı Çeşmesi’ni yaptıktan sonra, beklenmedik bir yaşta öldü.
Romantiklerin mirasçısı olan Carpeaux, Fransız heykel sanatını altmış yıllık akademizmden kurtarmış ve yaşadığı yüzyılı büyük ölçüde etkilemiştir.
gerçeğini ve kültürünü sorguladığı romanlarıyla ün saldı: El Reino de Este Mundo (Bu Dünyanın Krallığı, 1945), Los Pasos Perdudos (Kayıp Adımlar, 1953), Gu-erro del Tiempo (Zaman Savaşı, 1958). Castro devri-minden sonra ülkesine dönüp, 1966’dan ölümüne kadar Paris’teki Küba büyükelçiliğinde görev yaptı.
Öbür yapıtları: ElSiglo des las Luces(Katedralde Patlama, 1962), ElRecurso delMetode(Yönteme Karşı Çıkış, 1974), Concierto Barroco (Barok Konser, 1974), vb
Agostino Carracci (Bologna 1557-Parma 1602). Ludo-vico’nun kuzeni olan Agostino Carracci, 14 yaşında gravür çalışmaya başlayıp, Fontana’dan ders aldı. 1580’de Parma’ya, sonra Venedik’e gidip, son derece başarılı yapıtlar ortaya koydu. Bologna’ya dönünce (1 589) resme yönelip, kardeşi Annibale ile kuzeni Lu-dovico’nun kurdukları akademide ders verdi. Ömrünün sonuna doğru kardeşiyle Roma’ya sonra da Parma’ya gitti. Perspektif ve Mimarlık Konulan Üstüne adh bir inceleme yayınladı.
Annibale Carracci (Bologna 1560-Roma 1609). Agos-tino’nun kardeşi ve ailenin en küçük, ama en başarılı üyesi olan Annibale Carracci, 20 yaşında İl Correg-gio’nun yapıtlarını incelemek için Parma’ya gitti. Venedik’e geçtikten sonra, Bologna’ya dönüp, iki yıl sonra, kuzeni Ludovico’yla incamminati Akademisi’ni kurdu ve onunla birlikte Bologna’daki birçok sarayı süsledi. 1600’e doğru Roma’ya giderek ağabeyi Agostino’yla Farnese sarayının galerisindeki kubbeyi süsledi. Başlıca yapıtları: Venüs He Adonis, Meryemin Aziz Luka’ya Görünüşü, İsa ile İyi Filistinli, Kasap Tezgâhı, Suçsuzların Öldürülüşü, vb.
Carranza, Venustiano
Meksikalı devrimci ve devlet adamı (Coahuila 1859-Puebla 1920).Zengin bir ailenin oğlu olan Venustiano Carranza, 1898-1911 arasında senatörlük yaptı. Coahuila vali yardımcılığına getirilip, valiliğe seçilmesi başkan Porfirio Diaz tarafından engellenince (1911), Diaz’ı deviren harekâta katıldı. 1913’te başkan Madero’yu deviren general Huerta’ya karşı ayaklanıp, Pancho Villa ve Emiliano Zapata’yla birlikte devrimci kuvvetlere komuta etti. Huerta’nın devrilmesinden sonra, Villa ve Zapata’yla aralarında başlayan çekişmeyi kazanmayı başarıp, önce geçici cumhurbaşkanlığını üstlendi (1915); sonra cumhurbaşkanlığına seçildi (1917). ABD’ye karşı tavır alıp, siyasal reformlar yapılmasından yana olmakla birlikte, işçilerin sendikalaşma hareketine ve toprak reformuna karşı çıktı. Alvaro Obregon yönetimindeki reformcular tarafından devrilip (1920), yurt dışına kaçmaya çalışırken, öldürüldü.
Carrel, Alexis
Fransız fizyoloji uzmanı ve cerrahı (Sainte- Foy-les Lyon 1873-Paris 1944). Hekimlik öğrenimini tamamlayıp (1900), cerrahiyi uzmanlık dalı seçen Alexis Carrel, damarların dikilmesi ve doku aşılanması konusunda ilk çalışmalarını yayınladı. Çeşitli güçlüklerle karşılaşınca önce Kanada’ya, sonra ABD’ye göçüp, Chicago Üniversitesi’nde ders verdi;New York Rockefeller Enstitüsünde görev aldı. Deneysel cerrahiyle ilgili yeni yöntemler geliştirip, damarların dikilmesi, doku ve organ aşılama konularında yeni çalışmalar yayınladı. 1912’de NobelTıp Ödülü’nü aldı. Dokuları gövdenin dışında yaşatma çalışmalarına girişip, 1918’den sonra organların gövdenin dışında yaşayabilmesi için ilgi çekici deneyler yaptı. Bilimsel yapıtlarının yanı sıra, İnsan Denen Meçhul (Man the Unknovvn, 1936) adlı yapıtında siyasal görüşlerini açıkladı.
Carrera, Jose Rafael
GuatemalalI devlet adamı (Guatemala kenti 1814-ay.y. 1865). Okuma yazma bile bilmeyen bir melez olan Jose Rafael Carrera, ayaklanan Kızılderililerin başına ge-
çip, Orta Amerika Federasyonu’nu (1839) yıkarak, Guatemala’nın bağımsızlığını ilan etti ve diktatörce bir yönetim kurdu. 1848’de sürgün edildiyse de, 1850’de dönüp, cumhurbaşkanlığına seçilmeyi başardı. 1854’te kendini ömür boyu devlet başkanı ilan edip, tutucu bir baskı rejimi uyguladı. Guatemala’nın siyasetine yirmi-beş yıla yakın süre yön vermesinin yanı sıra, tutucuları desteklemek için komşu ülkelere müdahale etti (1850-1853 ve 1863’te Salvador’la savaştı).
Carreras, Jose__
İspanyol tenoru (Barceloııa 1948). Barcelona Konservatuarında öğrenim gören jose Carrera s, Barcelona Operası’nda Donizetti’nın t ucrezia Borgia sında ilk parlak başarısını kazanıp (1970), dünyanın bütün önemli operalarında sahneve çıktı. Çağımızın üç büyük tenorundan biri olarak ün salıp, 1992’de Türkiye’de de konser verdi.
Carriera, Rosalba _
İtalyan kadın ressam ve mınyatürcü (Venedik 1675-ay.y. 1757). Dantel işleme eğitimi görüp, 1700’e doğru resme yönelen Rosalba Carriera, önce minyatürcülük yaptı. 1703’ten sonra pastel portre çalışmalarına yönelerek, kısa sürede Avrupa’da ün saldı. Çeşitli ülkelerden
XVIII. yy. ressamlarından Rosalba Carriera1 nın Maymunlu Genç Kız portresi, geliştirdiği pastel portre üslubunun en güzel örneklerindendir.
soyluların yanı sıra, Fransa’da Louis XV’in (1720-1721), Ispanya’da Kari Vl’nın (1730) portrelerini yaptı. 1746’da gözleri görmez olunca, resmi bıraktı.
CARRİERA, ROSAILBA 65
66 CARROLL, LEYVİS Carroll, Lewis
İngiliz mantıkçısı ve yazarı(Daresbury,Cheshire1832-Guildford, Surrey 1898). Bir rahibin on bir çocuğunun en büyüğü olan Levvis Carroll, Oxford’da öğrenim görüp, matematik öğretmenliği yaptı. Yayınladığı incelemelerle (Euklid and His Modem Rivals [Eukleides ve Çağdaş Rakipleri], vb.) simgesel mantığın öncüleri arasında yer alıp, Alice Harikalar Diyarında (Alice’s Adven-
ingiliz mantıkçısı ve yazarı Levvis Carroll, dünyanın aşağı yukarı bütün dillerine çevrilen ünlü romanı Alice Harikalar Diyarında ‘yi (1865), Oxford’da Christ College’ın yöneticisinin kızı Alice Liddell’a bir armağan olarak yazmıştır
tures in VVonderland, 1865) adlı kitabıyla çocuk kitaplarında bir devrim yaptı. Yapıtının kazandığı uluslararası başarı üstüne, aynı türden kitaplarını sürdürdü: Tılsımlı Ayna (Through the Looking-Glass and VVhat Alice Fo-und There, 1872), Alice’s Adventures Underground (Alice’in Yeraltı Serüvenleri, 1886), Syivia and Bruno (1889-1893), vb.
Cartagena (ispanya)
İspanya’nın güneydoğu kıyısında liman kenti. Akdeniz kıyısındaki rüzgârlardan çok iyi korunan doğal limanıyla çok eski çağlardan bu yana önemli bir deniz limanı ve deniz üssü işlevini koruyan Cartagena’nın nüfusu 175 966’dır. Batısındaki tepelerde Kartacalılar ve Romalılar döneminde altın ve gümüş çıkarılan, günümüzde de demir, kurşun, çinko, bakır ve manganez yatakları işletilen kent, ayrıca önemli bir sanayi merkezidir: Tersaneler, petrol rafinerileri, metalürji, cam fabrikası, tarım ilaçları fabrikası, dokuma sanayisi.
Kartacalıların İ.Ö. yaklaşık 225’te kurdukları Cartagena, ticari ve askerî bir liman olarak hızla gelişip, Sci-pio Africanus Majör yönetiminde Romalılar tarafından alınarak (İ.Ö. 209), adı Carthago Nova’ya çevrildi. Daha sonra Araplar tarafından fethedilip (71 1), 1269’da Aragon kralı Jaime I tarafından alındı, ispanya iç savaşı sırasında cumhuriyetçilerin deniz üssü oldu.
Cartagena (Kolombiya)
Kolombiya’nın kuzey kesiminde liman kenti. Antil denizine bağlı Cartagena koyu kıyısında yeralan Cartage-na’nın nüfusu 563 949’dur. Kolombiya’nın başlıca dışsatım limanlarından olan kentte, sanayi de gelişmiştir: Şeker, dokuma, deri, kozmetik ürünler ve sigara fabrikaları; petrokimya sanayisi. XVII. yy’dan kalma San Fe-lipe de Barajas kalesi, 1603’ten kalma San Pedro Claver
kilisesi ve Engizisyon sarayıyla (katedral, 1706) çok sayıda turist de çekmektedir ve bir öğretim (Cartagena Üniversitesi) merkezidir.
1533’te kurulan Cartagena, Yeni Dünya ile İspanya arasında altın ve değerli taşların taşındığı önemli limanlardan biri oldu. Daha sonra Amerika’daki İspanyol topraklarında engizisyonun merkezi ve büyük bir köle pazarı haline gelip, XVII. yy’da, Nevv Mexico’dan sonra, Yeni Dünya’daki ikinci büyük kente dönüştü. 1821 ‘de Kolombiya Cumhuriyeti’ne katıldı.
Carter, Elliott
ABD’li besteci (Nevv York 1908). Harvard Üniversite-si’ni bitirip (1932), müzik öğrenimini Paris’te Nadia Bo-ulanger’yle sürdüren Elliott Carter, karmaşık ritimli bir üslup geliştirerek, Yaylı Çalgılar Kuartet No 1 adlı yapıtıyla Pulitzer Ödülü’nü aldı (1951).
ABD’nin yetiştirdiği en ünlü oda müziği bestecisi olan Elliott Carter’ın orkestra için yapıtları arasında Orkestra için Çeşitlemeler (1955-56), ikili Konçerto (1961), Uç Orkestra için Senfoni (1977), vb. sayılabilir,
Carter, Hovvard
İngiliz arkeoolgu ve mısırbilimcisi (Svvaffham 1873-Londra 1939). Mısır’da arkeoloji araştırmaları yapıp, Sir F. Petrie’nin Teli el-Amarna kazılarına katılan (1892) Hovvard Carter, Mısır hükümeti tarafından eski yapıtlar genel müdürlüğüne atandı. Teb kazılarına katılıp (1910), Mısır kraliçesi Hatşepsut’un mezarının bulunmasında önemli rol oynadıktan sonra, Lord Carnar-von’la işbirliği yaparak Teb’de Krallar vadisinde araştırmalara başladı ve Tutankhamon’un mezarını ortaya çıkardı (1922).
Başlıca yapıtları: The TombofThoutmosislV(TUut-mosis IV’ün Mezarı, 1904), The Tomb of Tut-ankh-Amen (Tutankhamon’un Mezarı, ilk iki cilt, 1923; 3. cilt 1933).
Carter, Jimmy
ABD’li devlet adamı (Plains, Georgia 1924). ABD Denizcilik Akademisi’ni mühendis olarak bitiren Jimmy Carter (asıl adı James Earl Carter Jr.’dır), Deniz Kuvvetlerinde nükleer denizaltıların yapımında çalıştı. Babasının ölümünden sonra istifa edip (1953), ailenin geniş yerfıstığı tarlalarının yöneticiliğini üstlendi. Demokrat Parti’den Senatörlük (1962-1966), Georgia valiliği (1971 -1975) yapıp, G. Ford’a karşı Demokrat Parti’den aday gösterildiği 1976 seçimini kazanarak, ABD başkanlığına seçildi.
Başkanlık dönemi. Carter’ın başkan seçilince karşılaştığı en ciddi sorunlar, Vietnam Savaşı ve VVatergate öncesine oranla, parti disiplinine ve başkanın siyasetine çok daha duyarlı davranan Kongre’yle görüş ayrılıkları oldu: Yeni ulusal enerji siyasetiyle ilgili girişimleri, Kon-gre’de birçok değişikliğe uğradıktan sonra, hiç kimseyi hoşnut etmeyen sıradan kararlara dönüştürüldü; jsağlık hizmetlerini yenileştirme tasarısı da Kongre tarafından geri çevrildi.
Başkanlığının ikinci yılında, halkın sarsılmaya başlayan görevini Panama Kanalı’nın denetiminin Panama’ya devredilmesiyle ilgili kararıyla yeniden kazanıp, kişisel girişimleri sonucunda İsrail ve Mısır arasında 26 Mart 1979’da barış antlaşması imzalanmasını, SSCB’yle 18 Haziran 1979’da Stratejik Silahların Sınırlandırılmasına ilgili anlaşmanın (Salt II) imzalanma-