Chamberlain, (Arthur) Neville

Chamberlain, (Arthur) Neville (d. 18
Mart 1869, Birmingham, Warwickshire – ö.
9 Kasım 1940, Heckfield, Reading yakınları,
Hampshire, İngiltere), 29 Mayıs 1937-10
Mayıs 1940 arasında İngiltere başbakanı.
Genellikle II. Dünya Savaşı’nın hemen
öncesindeki dönemde Almanya’daki Hitler
yönetimine karşı izlenen “yatıştırma” politikasıyla
özdeşleştirilir.
Ünlü devlet adamı Joseph Chamberlain’in
oğlu, Sir Austin Chamberlain’in üvey kardeşiydi.
Bir süre babasının Bahamalar’daki
Neville Chamberlain, Bassano’nun fotoğrafı
Camera Press
Andros Adasında bulunan sisal çiftliğini
yönettikten sonra Birmingham’a döndü ve
madeni eşya sanayisinde büyük servet yaptı.
1915’te aynı kentin belediye başkanlığına
seçildi, 1916’da kentte İngiltere’nin tek
belediye bankasını kurdu. 1916’da, David
Lloyd George’un I. Dünya Savaşı’nda kurduğu
koalisyon hükümetinde askerlik hizmetleri
daire başkanlığına getirildi. Ama
Ağustos 1917’de yetkilerinin kısıtlı olduğu
gerekçesiyle istifa etti. Aralık 1918’de, Muhafazakâr
Parti’den milletvekili seçilerek
Avam Kamarası’na giren Chamberlain,
posta genel müdürü (1922-23), silahlı kuvvetler
muhasebe dairesi başkanı (1923),
sağlık bakanı (1923, 1924-29, 1931) ve
maliye bakanı (1923-24, 1931-37) olarak
görev yaptı. 28 Mayıs 1937’de başbakan
oldu.
Faşist İtalya’yı Alman nüfuzundan çıkarabileceği
düşüncesiyle 16 Nisan 1938’de İtalya’nın
Etiyopya üzerindeki egemenliğini
kabul etti. Bu girişimiyle umduğu sonuca
ulaşamamakla birlikte, İngiltere’yi, İtalya’
nın karıştığı İspanya İç Savaşı’nm (1936-39) dışında tutmayı başardı. Birkaç gün sonra,
25 Nisan’da da İrlanda’daki Ingiliz deniz
üslerinin boşaltılması kararını aldı; Chamberlain’in
bu kararına bazı çevreler İngiltere’nin
savunmasını zayıflattığı gerekçesiyle
karşı çıktılar. Chamberlain, Hitler’in Çekoslovakya’nın
Südetler bölgesini işgal etmesiyle
doğan bunalımın, tüm Avrupa ülkelerinin
karıştığı bir savaşa dönüşmesini
önlemek amacıyla Eylül 1938’de üç kez
Almanya’ya gitti. 30 Eylül 1938’de Fransa
| başbakanı Daladier ile birlikte Münih Antt
laşması’m imzalayarak Hitler’in hemen bütün
taleplerini kabul etti. Bu antlaşmayla
Çekoslovakya’yı savunmasız bırakmış olmaj
sına karşın, eski başbakanlardan Benjamin
; Disraeli gibi “onurlu barış”, “bu dönemde
barış” gibi gerekçeler ortaya atan Chamberlain,
İngiltere’de bir kahraman gibi karşılandı.
Bu arada İngiltere’nin yeniden silahlanma
programının hızlandırılması için de
hemen emir verdi. Hitler 10-16 Mart
1939’da Çekoslovakya’nın geri kalan bölümünü
işgal edince, Chamberlain yeni ödün
vermeyi bu kez kesinlikle reddetti. Kısa
süre sonra da İngiltere ve Fransa’nın benzer
saldırılar karşısında Polonya, Romanya ve
Yunanistan’ı silahla destekleyeceğini açıklayan
bildiriyi yayımladı. Ertesi ay, İngiltere
tarihinde ilk kez, barış sırasında askere
alma işlemi başlatıldı.
23 Ağustos 1939’da imzalanan AlmanŞovyet
Saldırmazlık Paktı, Chamberlain’in
İngiltere, Fransa ve SSCB arasında bir
karşılıklı yardım antlaşması yapılması planının
gerçekleşmesini engelledi. Bunun üzerine
24 Ağustos’ta İngiltere-Polonya Paktı
imzalandı. Almanya’nın 1 Eylül 1939’da
Polonya’ya saldırması üzerine, İngiltere
3 Eylül’de Almanya’ya savaş ilan etti.
Chamberlain, küçük çaplı askeri eylemlerle
geçen “düzmece savaş” döneminde başbakanlığını
sürdürdü; başlıca muhaliflerinden
Churchill’i savaş hükümetine alarak donanma
bakanı yaptı.
Chamberlain, Nisan 1940’ta Norveç’e düzenlenen
seferin başarısızlığa uğraması üzerine,
Avam Kamarası’ndaki Muhafazakâr
milletvekillerinin çoğunun desteğini yitirdi
ve Almanlann Benelüks Ülkeleri’ni işgal
ettiği 10 Mayis günü istifa etti. Daha sonra
Churchill’in kurduğu koalisyon hükümetinde
Özel Danışma Kurulu başkanı olarak
görev yaparken, sağlığının bozulması üzeri-
; ne 30 Eylül 1940’ta hem hükümetteki
görevinden, hem de Muhafazakâr Parti
başkanlığından ayrılmak zorunda kaldı.
Birkaç hafta sonra da öldü.
1961-63 arasında Muhafazakâr Parti başkanlığı
yapan Iain Macleod’un Neville
Chamberlain (1961) adlı kitabı, Keith Feiling’in
1946’da yayımladığı The Life of
Neville Chamberlain’e (Neville Chamberlain’in
Yaşamı) göre bazı bakımlardan daha
kapsamlı bir çalışmadır. Martin Gilbert ve
Richard Gott’un The Appeasers (1963; Yatıştırıcılar)
adlı kitabında ise Chamberlain’in
dış politikası ele alınmıştır.