ÇINAR

ÇINAR (Platanus); Alm. Platane (f), Fr.
Platana (f), İng. Plane tree. Familyası: Çınargiller
(Platanaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler:
Marmara, Ege, Akdeniz bölgesi. *
Uzun boylu, kaim dallı, dik veya kıvrık gövdeli,
yaprakları el ayası biçiminde ve 3-5 parçalı,
parçaları sivri, gayri muntazam sûrette dişli, parlak
yeşil renkte ve çınargiller familyasına bağlı ulu
ağaç.Ormanlarda, bilhassa dere içlerinde ve nehir
yataklarında rastlanır.
Çınar ağaçları çabuk büyüme özelliğine sâhiptir.
Ulu ağaç hâlini alarak kalınlaşan gövdenin
içerisi çürüdüğü hâlde, yaşamalarını sürdürürler.
Kütük sürgünü verme özelliğine de sâhiptirler.
Yetiştirilmeleri tohumla olur. Çiçekleri bir
cinsli, erkek ve dişi çiçekler sık küre şeklinde toplanmışlardır.
Tozlaşmaları rüzgâr aracılığıyla olur.
Birkaç türü vardır. Memleketimizde tabiî olarak tek
türü bulunur.
Doğu çınarı (Platanus orientalis): Doğu Akdeniz
memleketlerinden, Himalaya’ya kadar olanbölgelerde yetişir. Türkiye’de bulunan tek türüdür.
Boyu 30 m’ye, gövde çevresi bâzan 10 m’ye
ulaşır.
Türkiye’de orman bölgelerindeki dere içlerinde
nehir yataklarında tabiî olarak bulunduğu
gibi, şehir, kasaba ve köylerde su başlarında, yol
kenarı, park ve bahçelerde süs bitkisi, gölge ağacı
olarak da rastlanır. Başta İstanbul ve Bursa olmak
üzere Türkiye’nin birçok yerlerinde ulu çınar
ağaçları vardır. Bunların bâzıları târihi öneme sâhiptir
ve “tabiî anıtlar” olarak korunmaktadır.
Uzun seneler yaşayan çınar, yurdumuzun pekçok
yerinde târihî eser olarak muhâfaza edilmektedir.
Kalınlaşmış gövdesi, etrafa dal budak salmış, yapraklandığında
koyu gölge meydana getirmiş hâliyle
nesillerin altında oturduğu bir târih olarak görülmektedir.
Bilhassa Osmanlılar zamânında belli başlı şehirlerin
meydanlarında, câmi avlularında en çok
rastlanan bir ağaçtır. Uzun ömrü ve ihtişamla görünüşü
meşhurdur. Osmanlı Türk medeniyetlerinin
tabiata âit unsurlarından biridir. Edebiyâtta ve diğer
sanat kollarında da isim ve şekil olarak çok sık
rastlanır.
Anayurdu Kuzey Amerika olan Amerikan veya
Batı çınarı (P. occidentalis) en uzun boylu türdür.
Bâzılarının boyu 50 m’yi aşar.
Kullanıldığı yerler: Park ve bahçelerde dekoratif
süs bitkisi, gölge ve yol ağacı olarak da yetiştirilir.
Çınar ve yaprakları toz ve gazdan fazla etkilenmez.
Onun için, büyük şehirlerde ve endüstri
merkezlerinde çok rastlanır.