Cizre

Cizre, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde,
Mardin iline bağlı ilçe ve ilçe merkezi kent.
Yüzölçümü 460 km2 olan ilçe doğuda Silopi,
batıda İdil ilçeleri, kuzeyde Siirt ili, güneyde
Suriye ile çevrilidir.
Genelde düz ve ovalık ilçe topraklarının
büyük bölümünü kaplayan Cizre Ovası,
Dicle Irmağının taşıdığı alüvyonlarla oluşmuştun
Çok verimli olan , ovanın orta
kesimi ırmak yatağına-doğru hafifçe eğimlidir.
Dicle Irmağı ilçenin en önemli su kaynağıdır.
İlçeye kuzeybatıdan giren Dicle, genelde
kuzeybatıya doğru akar ve güneydoğudan
ilçe sınırlan dışına çıkar. Zaman zaman
Cizre’den genel görünüm
Anadolu Yayıncılık Arşivi
taşkınlara neden olarak hem ekili alanlara,
hem yerlçşmelere zarar veren ırmaktan
sulamada sınırlı ölçüde yararlanılabilmektedir.
Cizre ilçesinde başlıca geçim kaynağı hayvancılık
ve bitkisel üretimdir. Hayvancılığın
gelişiminde göçebe aşiretler önemli rol oynamıştır.
Küçükbaş hayvancılık ıyapan dokuz
kadar aşiretten oluşan göçerler ekim
ayında Siirt, Van ve Hakkâri ‘illerindeki
yaylalardan ilçeye gelir ve nisana değin
burada kalırlar. Cizre’de kıl ve tiftik keçisi
yetiştiriciliği de önem taşır/ Beyaz, kahverengi,
kurşuni ve kara tiftikten şayak ve şal
dokunur. Cizre. Ovasında en çok tahıl,
baklagiller ve pamuk yetiştirilir.
Cizre Ovası, Güneydoğu Anadolu Projesi
(GAP) kapsamı içindedir. Dicle Irmağı
üzerinde yapılacak Cizre Barajı ve hidroelektrik
santralıyla enerji üretimi sağlanması
ve Dicle Irmağının iki yakasındaki Cizre,
İdil ve Silopi ovalannda sulu tarıma geçilmesi
Cizre Alt Projesi’nin temel hedefleridir.
İlkçağlarda, bugünkü Cizre-kentinin 2 km
doğusunda Bazebada kenti yer alıyordu.
Cizre, 10. yüzyılda önemli bir gelişme
österdi. İlkbaharda taşan Dicle Irmağının
ir ada görünümüne sokması nedeniyle
kente bu dönemde Cezire-i İbn Ömer adı
verilmişti. Bugünkü Cizre adı da “ada”
a’nlamına gelen Cezire’nin değişimi sonucu
ortaya çıkmıştır.
Sonraki*, dönemlerde yöreyi Selçuklulara,
Eyyubilere,. Memlûklere ve Akkoyunlulara
bağll olarak özerk biçimde yöneten beyler,
Osmanlı Döneminde de varlıklarını korudular.
Cizre 19. yüzyılda Diyarbakır vilayeti
Mardin sancağına bağlı bir kaza merkeziydi.
19. yüzyıl sonlannda Cizre’de tahıl,
baklagiller, pamuk, tütün ve meyve yetiştirilirdi.
Göçebe aşiretlere dayanan hayvancılık
oldukça gelişkindi. Yün, yapağı ve deri
kasabanın başlıca ticari ürünleriydi. Aynca,
pamuklu ve yünlü, dokuma ile bakır ve
gümüş işlemeciliği de, gelişmişti.
Cizre kenti, ^üç yolun birleştiği bir kavşak
noktasında yer, alır. Bu konum kentin
gelişiminde önemli rol oynamıştır. Diyarbakır-
Mardin-İdil üzerinden gelen karayolu ile
Siirt-Şımak karayolu, Cizre’de E-24’e bağlanır.
Cizre-Şırnak arasındaki yataklardan
çıkartılan kömür genellikle yakın çevrenin
gereksinimini karşılar. Özellikle sonbahar
aylannda Cizre’de konaklayan kömür kamyonları,
kentin ticaretini canlandırır. Cizre
Belediyesi 1908’de kurulmuştur. Nüfus
(1985) ilçe, 44.732; kent, 29.496.