Clayton Antitröst Yasası

Clayton Antitröst Yasası, ABD Kongresi’nin
Sherman Antitröst Yasası’nı (1890)
açıklığa kavuşturmak ve takviye etmek
amacıyla 1914’te çıkardığı yasa. Belirsiz bir
dili olan Sherman Yasası, büyük şirketlerin
kendi başına yasaya aykırı düşmemekle
birlikte, rekabeti olumsuz yönde etkileyecek
biçimde tekelleşmeye yol açan bazı
kısıtlayıcı ticari düzenlemelere girişmelerine
elveren sayısız boşluklarla doluydu. Bu
nedenle Roosevelt ve Taft yönetimlerinin
yasaya dayanarak yürüttüğü çalışmalar
tröstlerin gücünü kırmada pek etkili olama:
dı. 1913’te konuyu ele alan bir Kongre
komitesi, güçlü şirketlerin daha da büyümeye
devam ettiği ve ülkedeki para ve kredi
kaynaklarının istedikleri zaman toplumu
mali bir paniğe sürükleyebilecek çok az
sayıda kişinin denetimi altında olduğu sonucuna
vardı. Başkan Woodrow Wilson yürürlükteki
antitröst yasaların köklü biçimde
gözden geçirilmesini isteyince, Kongre buna
anında uyarak Clayton Yasası’nı çıkardı.
Yalnızca tekellerin yasalara aykırı olduğunu
açıklayan Sherman YasaSı’na göre daha
ayrıntılı hükümler getiren Clayton Yasası,
tekellerin oluşmasına neden olan ya da
tekellerin varlığından kaynaklanan yasadışı
ticari işlemlerin değişik türlerini geniş biçimde
sayar. Belirli holding şirketi türleri
ile yönetim kurullarının büyük-ölçüde aynı
kişilerden oluştuğu şirket topluluklarının
yanı sıra, navlun sözleşmelerinde ayrımcılık
yapılmasını ve satış bölgelerinin doğal rakipler
arasında paylaştırılmasını yasaklar.
Sonraki yıllarda yasadaki bazı hükümleri
güçlendirmek amacıyla bazı ekler getiren
Robinson-Patman Yasası (1936) ve Celler-
Kefauver Yasası (1950) çıkarıldı. Birinci
yasa fiyat ve öteki yollarla tüketiciler arasında
ayrım yapılmasını önlemeyi amaçlayan
2. Bölüm’ün .daha etkili biçimde uygulanmasını
sağladı. İkinci yasa ise bir firmanın
rekabeti azaltacak biçimde bir başka firmanın
hisse senetlerini ya da fabrika, donanım
gibi maddi varlıklarını ele geçirmesini yasaklayan
7. Bölüm’ü daha etkili hale getirdi.
Ayrıca antitröst yasaların kapsamını
rekabetin önemli ölçüde düşmesi ya da bir
tekel ortamının doğması sonucunu verecek
bütün birleşme biçimlerine uygulanabilecek
biçimde genişletti. Daha önceki yasal düzenlemeler
yalnızca aynı tür mallan üreten
firmalar arasındaki yatay birleşmeleri sınırlıyordu.
Oysa Celler-Kefauver Yasası değişik
sanayi dallarındaki şirketlerin birleşmesine,
bir başka deyişle holding birleşmelerine
bile kısıtlamalar getirmektedir. Ayrıca
bak. Sherman Antitröst Yasası.