DANITMA SİSTEMİ

• Ham katranın damıtılması. Bu damıtma sırasında, değişik özellikleri olan yağlar, zift ve siyah boya elde edilir.

• Maden kömürünün damıtılması. Yüksek sıcaklıkta (1 000°C) ve havasız yerlerde yapılan bu damıtma sonunda, evlerde

 

yakılan havagazı, amonyaklı su ve katran açığa çıkar. Damıtma artığı, evlerde, yüksek fırınlarda ve döküm yerlerinde yakacak olarak kullanılan kok kömürüdür. 450°C ile 600°C arasında düşük sıcaklıkta yapılan damıtma ile kömürün bütün gazı alınmaz ve sömikok elde edilir. Kömürün, su buharı veya hidrokarbonlar katılmadan damıtılmasına kuru damıtma denir. Kömürün doldurulduğu kaplara alttan su buharı püskürtülerek yapılan damıtmaya da yas veya buhar altında damıtma denir. Süreksiz damıtmada, bir önceki damıtma sırasında elde edilen bütün kok boşaltıldıktan sonra odalar kömürle doldurulur. Bugün uygulanan sürekli damıtmada ise, fırın odaları devamlı olarak kömürle beslenir, kok da aynı şekilde boşaltılır.

• Petrolün damıtılması. Atmosfer basıncı altında, 350°C’ye doğru yapılan ve topping denilen ilk damıtma ile petrolden, gazlar (bütan, propan ve daha hafif gazlar), benzin (gazolin ve yakıt benzin), nafta, kero-sen (saf petrol), gazoil ve uzun moleküllü bir artık (fuel veya mazot) elde edilir.

Uzun moleküllü artığın boşlukta damıtılma’-sı yapışkan bir gazoil, parafinli damıtma ürünleri ve kısa bir artık (bitüm, asfalt veya zift) verir. 80,l°C’de kaynayan benzen ve 80,8°C’de kaynayan siklohekzan gibi birbirine çok yakın damıtma ürünlerini ayırabilmek için, kaynama noktalarının arasını açan eriticiler yardımıyle, ayrımsat damıtma’ya başvurulur.

 

Bir damıtma cihazının başlıca parçaları, ürünün kısmen buharlaştığı borulu bir kazan ile içinde ayrılmanın meydana geldiği tablalı kuledir. En hafif buharlar, üst kısımdan çıkarak yoğunlaştırma kaplarına geçer. Ara ürünler yanlardan akıtılır, artık ürün ise dibe çöker. Her ürün soğutulduktan sonra bir pompa ile stok edileceği kaba gönderilir.

• Tarım ürünlerinin damıtılması. Damıtmada kullanılan ham maddeler, mayalaşabilen şekerler vermeğe elverişli maddelerdir: bunlar ya meyve (elma, armut v.b.), yaprak (nergisgiller), sap (şekerkamışı, hint dansı), kök (şeker pancarı) gibi şekerli maddeler, ya nişastalı maddeler (tahıl taneleri, patates ve yerelması yumruları) veya selülozlu maddelerdir (odun, kâğıt hamurunun sülfitli arıtma suyu).

Bu damıtma ya içki alkollerini, özellikle içki ispirtosunu veya sanayide kullanılan alkolleri elde etmek için yapılır.

Yüksek kaliteli içkilerin alkollerini hazırlarken, genellikle imbik* damıtması uygulanır. Türkiye’de, sınaî damıtmanın ham maddesi kuru üzüm, patates ve şeker pancarıdır. Pancardan alkol elde etmek için önce pancarlar bol suda yıkanarak rendelenir. Bu rendelenmiş parçalardan, genellikle asit ortamda dağılma ile, bazen de yoğurma, süzme ve basınçla şekerli bir su çıkarılır. Bu asitli ve şekerli su daha sonra soğutulur ve işlenmiş maya katılarak, büyük fıçılarda mayalanmağa bırakılır. Elde edilen şarap bir ısıtıcıdan geçirildikten sonra tablalı sütunda damıtılır. Damıtma sonucu elde edilen ürünler veya saf olmayan alkoller (bu ürünlerin bileşiminde organik asitler, aldehitler, esterler v.b. bulunur) başka bir sütunda ikinci bir damıtma ile arıtılır: böy-lece, en fazla 97,l°C’lik saf veya damıtık alkol elde edilir.