DEBBÛSİ

DEBBÛSf; Mukâyeseli Hukuk ilminin kurucusu
ve Hanefî fıkıh âlimi. Künyesi Ebû Zeyd olup,
ismi Ubeydullah bin Ömer bin Isâ ed-Debbûsî’dir.
Semerkant’ta bir kasaba olan Debbuslu olduğu
için Debbûsî diye meşhur oldu. Buhârâ’nm meşhur
yedi kâdısından biridir. 1039 (H. 432) yılında Buhârâ’da
vefât etti.
Debbûsî, dört mezhebin fıkhını, Ebû Câfer
bin Abdullah’tan tahsil etmiştir. Mâverâünnehr’in
en meşhûr fıkıh âlimlerinden olan Debbûsî, Buhârâ
ve Semerkant’ta büyük zâtlarla birçok İlmî müzâkerelerde
bulunmuştur. Hayâtı hakkında fazla bilgi
bulunmayan Debbûsî hazretlerinin yazdığı eserler,
İslâm hukukçularına rehber olmuştur.
Eserlerinden bâzıları şunlardır:
1) Kitâb-ül-Esrâr fil-Usûl vel-Fürû*: Fıkıh
kitâbıdır. Özellikle İmâm-ı Şâfiî’nin içtihat ve delillerini
de zikreden bu eserin, asıl konusu Hanefî
fıkhı olmasına rağmen, mukâyeseli hukûka önem
verilmiştir. 2) Kitâbu Takvîm-il-Edille fî Usûl-il-
Fıkh: Fıkıh usûlü ilmine dâirdir. 3) El-Emed-ül-
Aksâ: Tasavvufa dâir bir eserdir. 4) Te’sîs-ün-
Nazar: Mukâyeseli hukuk alanında yazılmış ilk
eserdir. Debbûsî bu eserinde bir meseleyi ele alarak,
o meseleye dâir birçok fıkıh âliminin içtihatlarını
belirtmiştir. Yetmiş beş kadar, ana kâide
açıklanmaktadır. Bu eser basılmıştır.
Ayrıca Hazâne fetvâ kitabı ve İmâm-ı Muhammed’in
Câmi-ul-Kebîr’ine şerhi vardır.