DEĞİRMEN

Alın. MCıhle (t), Fr. Moulirı (m), İng. Mili.
Tahılları öğütüp un haline getiren makina ve faaliyette
bulunduğu yer. Taş ocakları, maden ocakları, madenî
eşya imalathanelerinde kullanılan çeşitleri vardır.
Kahve çekmek için dükkânlarda bulunan büyük ve
evlerde kullanılan küçük el değirmenleri de eskiden beribilinir. Değirmenin çok eski bir mazisi vardır. Günümüzden
yıllarca (4-5 bin vıl) önce rüzgâr vasıtasıyla
işleyen yel değirmenleri olduğunu çeşitli kaynaklar ‘
bildirmektedir.
Tarihten öğrendiğimize göre, ilk insanlar taneli
cisimleri, (buğday, arpa, vs.) bilhassa ekmek yapımında
kullanılan buğdayı, içi oyulmuş taş havanlarda döğerek
öğütürlerdi, daha sonra sert taşları yontarak değirmen
taşları yapıldı ve buğday iki silindir biçimi olan kava
arasında öğütülmeye başladı. Bunda taşlardan birisi
yerinde sabit olup diğeri onun üzerinde su kuvveti ile
dönerek öğütme işini yapmaktadır. Öğütülen buğdaylar
un haline gelmekte ve sonra taşın yüzündeki yivlerin
etkisiyle dışarı atılmaktadır. Dışarı atılan unlar, çuvallara
doldurulmaktadır. Taşların döndürülmesi yoluyla
sağlanan öğütme gücü, değirmenlerin bu metotla gelişmesinin
tekâmülünü hazırladı. Taşların dönmesini sağlamak
bakımından da sırasıyla önce insan, sonra
hayvan daha sonra da tabiat gücü olan rüzgâr ve su
güçlerinden istifade edildi. Bu sistem değirmenlerde,
buğday tanelerinin ezilerek un haline gelmesi yeterince
sağlanmakla beraber, buğday tanesinin meydana getiren
kabuklu kısımla (kepek) yeni ürüıı meydana getirecek
oğulcuk ve esas besin gücünü veren (besidokusu)
kısımları birbirinden ayrılmadan un meydana geliyordu.
Bu undan yapılan ekmeği insanlar ikinci kalite
oluyor diye beğenmiyorlardı. İnsanların gayesi buğday
tanesinin % 2,5’unu meydana getiren oğulcukla % 12,5’
unu teşkil eden kepeği, bütünün % 85’i olan besleyici
besidokusundan tam olarak ayırabilmekti. Netice olarak,
günümüzün teknolojisi ile bu işlem gerçekleştirilmiş,
şimdi birinci sınıf ekmek yapılmakta ve insanlar buekmeği yemektedirler. F ak at bunun da mahzurlarını
yeni ilim gelişmeleri ortaya çıkarmaktadır. Bugün kanserli
hastalara bilhassa kepekli ekmek yedirilmesini kanser
mütehassısları önemle belirtmekle ileride insanların
tekrar faydalarından dolayı kepekli ekmek yemeğe başlıyacaklarımsöylemektedirler.Bugünkü teknoloji, değirmenlerin tabiat gücü ile
işleyişini önce subuharı makinelerine, sonra elektrik
motorlu değirmen makinelerine tekâmül ettirerek
modern hale getirdi. Bu yeni makineler aylarca kesintisiz
çalışabilecek kapasitede otomatik çalışan ve verimi
çok olan makinelerdir. Bunlarla seri çalışmalar yapılmakta,
bugün un değirmenlerinde buğday önce yıkanıp
kurutulmakta, sonra kırılıp ayrılmakta, (kepeği, oğulcuğu,
besleyici kısmın ayrılması) öğütülerek un haline
getirilip el değmeden paketlenip satışı yapılmakta ve
yurdumuzdan başka ülkelere de un ihraç edilmektedir.