denizaltı kanyonu

kıta yamaçlarını kesen,
dar ve yamaçları dik vadi. Karalardaki
akarsu kanyonlanna benzemelerinden ötürü
kanyon olarak adlandırılmıştır.
Denizaltı kanyonlanna, çoğunlukla kıta
kenarlarının yamaçları boyunca rastlanır.
Ayrıca, Havaii Adaları ve bazı öteki okyanus
adaları boyunca da görülür. V biçimindeki
bu çöküntülerin büyük çoğunluğunun
binlerce metre yüksekliğe ulaşan dik kayaç
duvarları vardır. En büyük denizaltı kanyonu
olduğu sanılan Büyük Bahama Kanyonu’nun
tabandan yüksekliği yaklaşık 5
km’yi bulur. Colorado Irmağı Büyük Kanyonu
duvarlarının, karşılaştırma yöntemiyle
1,6 km yükseklikte olduğu saptanmıştır.
Denizaltı kanyonlarının uzunluğu çoğunlukla
48 km dolayında ya da daha azdır ve
yalnızca birkaçı 320 km’den daha uzundur.
Genellikle kilometrelerce genişlikleri vardır.
Örneğin, Büyük Bahama Kanyonu en
geniş noktasında 37 km olarak ölçülmüştür.
Birçok denizaltı kanyonun yeri, bölgenin
hemen yakınındaki kara parçasında yer alan
akarsu kanyonlanndan saptanmıştır. Denizaltı
kanyonları ile akarsu kanyonlarının,
eski çağlarda, bağlantılı oldukları sanılmaktadır.
Bununla birlikte, çoğu durumda,
denizaltı ve yakın kara kanyonlarının özellikleri
oldukça farklıdır. Örneğin, denizaltı
kanyonlannın, yamaçları daha dik, eğimleri
çok daha yüksek ve tabanları oldukça
dardır. Ayrıca, denizaltı kanyonlarının
akaçlama sistemi de karasal benzerlerinkinden
farklıdır. Denizaltı kanyonları, üst bölümlerinde
çok sayıda kol içerir, ama genel
olarak aşağı bölümlerinde kara kanyonlarındaki
kadar kol bulunmaz.
Çoğu denizaltı kanyonunun ağzında, akarsu
kanyonlarında görülen birikinti yelpazelerine
benzeyen geniş yelpaze biçimindeki
tortul birikintileri vardır. Bu tür bir deniz
yelpazesindeki tortulların, büyük ölçekli
bulanık akıntılarla (asıltı halde malzemeler
içeren yoğun su akıntıları) kanyondan aşağıya
sürüklenmiş olduğu sanılmaktadır.
Denizaltı kanyonlannın kökeni, yıllardır
araştırmacılar arasında çok tartışılan bir
konu olmuştur. Buna ilişkin olarak çeşitli
varsayımlar ileri sürülmüş olmakla birlikte,
en yaygın kabul gören görüş, birçok denizaltı
kanyonunun, henüz Yer yüzeyindeyken
aşınmayla oluşmaya başladıkları doğrultusundadır.
Bu tür bir aşımmın, Pleyistosen
Bölümde (y. 2,5 milyon-10 bin yıl önce)
oluşan buzullaşma sırasında deniz düzeyinin
alçalmasıyla başladığı sanılmaktadır. Bununla
birlikte, yeryüzeyindeki aşımmın tek
başına deniz tabanından aşağıya uzanan
derin denizaltı kanyonlarını kazmasının çok
güç olacağı anlaşılmıştır. Kanıtlar, denizaltı
kanyonlarının oluşumundan sorumlu temel
etkenlerin denizle ilgili süreçler olduğunu
ve en önemlilerinin, kanyonların baş bölümlerine
yakın yerlerdekipekişmemiş kayaç maddelerinin çökmesiyle harekete geçen
bulanık akıntılar tarafından tortulların
aşınması ve taşınması olduğunu göstermektedir