DEVRİMİN RADİKALLEŞMESİ

(1791-93). Kurucu Meclis’e damgasını vuran burjuvazi ile liberal aristokrasi arasındaki uzlaşma; köylülerin feodal sistemin bütün kalıntılarına son verme yönündeki kararlılığı ve krala bağlı aristokrasinin inisiyatifi ele geçirme yönündeki girişimleri karşısında giderek1 çıkmaza girdi. Haziran 1791’de kaçmaya çalışan XVI. Louis’nin yakalanarak Paris’te oturmaya zorlanması ve Avusturya’nın Fransa’ya askeri müdahale tehdidinde bulunması, dengenin bozulmasında bir dönüm noktası oldu. Yasama Meclisi’nde büyük burjuvaziyi temsil eden Jirondenler, savaşı
1789’da Fransa daki ¡tier
W Shepherd. Historical Atlas. Harper & Row. New York
États – Généraux’nun Versailles Sarayı ndaki toplantısı
Fransız Kütuphanesi’nin izniyle
aristokrasinin gücünü kırmak için bir fırsat olarak görmeye başladı. Aristokrasi ise yenilginin eski düzene dönüşü sağlayacağını umuyordu. 20 Nisan 1792’de Avusturya’ya savaş açıldı. Bunu izleyen yenilgilerle birlikte milliyetçi dalganın yükselmesi, halk hareketini yeniden canlandırdı. Toplumun alt kesimlerini siyaset sahnesine çıkaran bu süreçte, burjuvazinin daha radikal kanadını oluşturan Montagnard’lar (Dağlılar) halk hareketinin başına geçti. Avusturya birliklerinin Fransa topraklarına girmesinden sonra, Paris’te 10 Ağustos’ta patlak veren ayaklanmayla 1791 Anayasası askıya alındı.
XVI. Louis’nin idama götürülüşü
Fransız Kütüphanesi nin izniyle
Yeni seçilen Konvansiyon, 21 Eylül’de meşruti monarşiye son vererek cumhuriyet ilan etti. Bu sırada Avusturya saldırısını durduran Fransız kuvvetleri karşı harekâta geçtiler. Maximilien Robespierre öncülüğündeki Montagnard’lar ve Jakobenlerin ağırlıkta olduğu Konvansiyon, savaş yoluyla devrimi Avrupa’ya yayma politikasını benimsedi. Kralın vatana ihanetten yargılanması Jiron-denler ile Montagnard’lar arasındaki çekişmeyi uzlaşmaz bir noktaya getirdi. XVI. Louis 21 Ocak 1793’te Konvansiyon kararıyla idam edildi. 1 Şubat’ta İngiltere’ye ve ardından başka ülkelere savaş açılmasıyla oluşan Birinci Koalisyon karşısında alınan yenilgiler ve karşıdevrimci ayaklanmalar, Jirondenlerin Konvansiyon’dan uzaklaştırılmasını hızlandırdı.
TERÖR DÖNEMİ. Montagnard’ların denetimindeki Konvansiyon çok geçmeden dış yardımlarla canlanan karşıdevrim ile pahalılık ve yiyecek kıtlığıyla birlikte yükselen halk hareketinin baskıları arasında kaldı. Devrim hükümetinin yürütme organı durumuna gelen Kamu Güvenliği Komitesi, radikal burjuvazi ile halk kitleleri arasında bir ittifak oluşturmaya yöneldi. 1793 yazı boyunca halk hareketine dayanarak ekonomik ve siyasal alanda aldığı sert önlemlerle konumunu pekiştirdi. Sonbaharda sağ muhalefeti sindirmeye yönelik bir terör dalgası
başladı. Bu durum, aşırı devrimci grupların öne çıkmasında önemli rol oynadı. Savaşta sağlanan başarıların ardından Aralık 1793’te duruma egemen olan Robespierre, bütün yetkilerin çeşitli komiteler aracılığıyla çalışan Konvansiyon’un elinde toplandığı merkezî ve bütünleşmiş bir yönetim aygıtı oluşturdu. Savaşın gerekleri doğrultusunda sıkı bir toplumsal dayanışmayı temel alan bu yönetim, ekonomide de denetleyici ve yönlendirici bir rol üstlendi. Özel mülkiyete ve kârlara kısıtlamalar getirerek, toplumun alt kesimlerini koruyucu ve üretimi artırıcı önlemler aldı. Asker sayısı bir milyonu aşan disiplinli Devrim orduları, örgütlenme biçimi ve izlediği yeni savaş stratejisiyle önemli zaferler kazanmaya başladı.
Düzenin sağlanmasıyla birlikte Konvansiyon üzerinde denetimini yitiren Devrim hükümeti, Danton’un başını çektiği ılımlıların yanı sıra aşırı sol grupların muhalefetine hedef olmaya başladı. 1793-94 kışında karşılaşılan ekonomik güçlükler ve demokrasiye getirilen kısıtlamalar, Devrim hükümetinin kitle desteğini önemli ölçüde zayıflattı. Giderek keskinleşen çatışmaların önüne geçmek isteyen Devrim hükümeti sert yöntemlerle önce aşın sol gruplan, ardından ılımlı kanadın önderlerini tasfiye etti. Bunu izleyen baskıcı tutum halk kitlelerinin sinmesine yol açtı; Devrim hükümetini ayakta
Robespierre ve yandaşlarının tutuklanışı
Fransız Kütüphanesı’nin izniyle
tutan devrimci coşku ve kitle bağları zayıfladı. Komiteler arasında anlaşmazlıklar ve çatışmalar baş gösterdi. Temmuz 1794’te Konvansiyon’da işbirliği yapan çeşitli muhalefet grupları, Robespierre ve yandaşlarını tutuklatarak giyotine gönderdi.