DİNAZORLAR,

Aim. Dinosaurier (m.pl.) Fr. Dinosaures
(m.pl.), İng. Dinosaurs. Mezozoik devrinde havada,
suda ve karada yaşayan sürüngenlere verilen ad. Dinazor
“ korkunç sürüngen” demektir. Et yiyeni, ot yiyeni; cücesi,
devi; hantalı, atiği vardı. Paleontologlann dinazor iskeletleri
üzerindeki incelemelerine göre bazıları 30 m. uzunluğa
ve 50 ton ağırlığa erişmişti. Uçan bazılarında kanat uçlan
arası 16 m.yi buluyordu. Serçe kadar olanlan da vardı. 200
milyon yıl önce yaşadıklan sanılan dinazorlar 65 milyonyıl önce birden bire tükendilerDinazorlar, yıllardır soğuk kanlı, aşın büyümüş kertenkeleler
olarak tanınmışlardı. Son yıllarda yapılan incelemeler,
dinazorlann gerçekte sıcak kanlı, yüksek vücut
metabolizmaları olan hayvanlar oldukları eğilimine ağırlık
kazandırmıştır. Bu yeni teoriye göre dinazorlann tıpkı
memeli hayvanlar gibi karmaşık fizyolojileri ile yeryüzünün
değişik çevrelerinde yaşadıklan ileri sürülmektedir.
Dinazorlar arasındaki teorilerin birbirinden farklı
olmasında bu yaratıklann fizyoloji ve hayat tarzlarını incelemek
için elde bulunan tek imkânın müzelerdeki dinazor
kalıntılarından ibaret olmasının büyük payı vardır. Kalıntılara
dayanarak İlmî sonuçlar bulmak imkânı yoktur. O
yüzden dinazorlar hakkındaki bilgiler bir spekülasyondan
ileri gidemiyor. Bu spekülasyonlardan birinde Adrian Desmond,
“Sıcak Kanlı Dinazorlar” kitabında ikinci jeolojik
devre ait şöyle bir tablo çizmektedir: Dinazor cinsinden
büyük cüsseli hayvan sürüleri orada burada başıboş dolaşmakta,
uzun boyunlannı uzatarak yüksek ağaçlann tepelerindeki
sürgünleri kemirmekte; uzun tüy kanatlı ve
henüz uçma sımnı çözememiş kuşlar gibi arazide oraya
buraya seğirtip tüylü kanatlanın kullanarak büyük böcekleri
avlamakta; Hypilophodonlar, yani küçük, atik dinazorlar,
geyikler gibi orad an oraya sıçramakta,
Tyrannosorlar, upuzun boylu et yiyen memelilerdir, başlannı
ileri uzattıklan ön ayaklan üzerine koyarak bir kedi
gibi yerlerde yatmakta; ve d aha yırtıcı dev sürüngünlerden
kaçıp belirli çukurlara sığınan daha küçük yapılı memelileryiyecek aramaktadırlarDinazorlann Nesli Niçin Tükendi?
Bu konuda çeşitli hipotezler ileri sürüldü: İklimin soğuması,
besin kaynaklarının değişmesi, oksijen azlığı, kozmik
ışınların artması, memeli hayvanlann saldmsı vs. Bu
güne kadar bu hipotezlerin hiçbiri herkesçe kabul
edilmedi.
California Üniversitesi Jeoloji Profesörü Walter
Alvarez’e göre 65 milyon yıl önce dünyaya birkaç yıldız
çarptı. Meydana gelen toz bulutlan güneşi sakladı, önce
bitkiler d aha sonra dinazorlar kayboldu. Alverez, teorisini
yıldızlarda bulunan iridyum madeninin dinazor kalıntılannda
bol miktarda görülmesine dayandırmıştı.
Sovyet jeologu Vasili Yeliseyev dinazorlann raşitizm
denen kemik yumuşaması hastalığından öldüklerini ileri
sürmektedir. Dinazorlar yeryüzünde 140 milyon yıl yaşadılar.
Bu süre içinde dünya iklimi çok değişti ve ilkel
Gondvana kıtası parçalanarak bugünkü kıtalar meydana
geldi. Dinazorlar bu büyük değişmelere rağmen kendilerini
yeni ortamlara uydurdu ve çoğalmaya devam etti.
Kretase devri sonlanna doğru (bundan 75 milyon yıl önce)
dinazorlar birden bire tükendi. Vasili Yeliseyev, Kongo
Halk Cumhuriyetinin balta girmemiş ormanlannda incelemeler
yaparken orman hayvanlarının savan hayvanlanndan
çok daha küçük olduğunu farketti, gri gazel, tavşanbüyüklüğü ndedir.