EBÛ ALİ FÂRMIEDÎ

EBÛ ALİ FÂRMIEDÎ; on birinci yüzyılda Horasan’da
yetişen İslâm âlimlerinin ve evliyânın büyüklerinden.
Kendilerine Silsile-i Aliyye adı verilen
büyük âlimlerden yedincisidir. İsmi, Fadl bin
Muhammed’dir. Künyesi, Ebû Ali’dir. Ebû Ali Fârmedî
diye meşhur olmuştur. 1042 (H. 434) senesinde
doğdu. 1085 (H. 477) senesinde vefât etti.
Zamânındaki âlimler arasında bir tâne olan
Ebû Ali Fârmedî, zâhirî din ilimlerini, Ebü’l-Kâsım
Kuşeyrî’den öğrendi. Ayrıca, Ebû Abdullah
Muhammed bin Muhammed Şîrâzî, Ebû Mensûr
Temîmî, Ebû Abdurrahmân Neylî, Ebû Osman
Sabûnî ve daha başka âlimlerden de ilim tahsil
etti. Sözü ve nasîhatları pek tesirliydi.
Tasavvuf ilminde yüksek derecelere kavuşması
iki vâsıtayla olmuştur. Birisi Ebü’l-Kâsım Gürgânî-
i Tûsî, diğeri de Ebü’l-Hasan-ı Harkânî’dir.
Ebû Sa’îd-i Ebü’l-Hayr’dan da istifâde ederek feyz
aldı. Hocası Ebü’l-Kâsım-ı Gürgânî, Ebû Osman-ı
Mağribî’nin, bu da Cüneyd-i Bağdâdî hazretlerinin
talebesi olup, her birisi, insanlara doğru yolu
göstermek için yetişmiş yetkili kimselerdir.
Ebû Ali Fârmedî, zamânının bir tânesi, evliyânın
önderi ve hidâyet güneşiydi. Nizâmülmülk’ün
makâmına gelince, büyük vezir derin bir
hürmetle ayağa kalkar, onu kendi makâmına oturturdu.
Hâlbuki, İmâm-ül-Haremeyn ve Ebü’l-Kâsım
Kuşeyrî geldiği zaman, sâdece ayağa kalkar,
yerini terk etmezdi. “Neden böyle yapıyorsun?” diye
sorduklarında; “Ebû Ali Fârmedî hazretleri benim
yüzüme karşı kusurlarımı söylüyor, yaptığım
yanlış işleri açıklayıp beni îkâz ediyor. Diğer âlimler
ise, beni bana övüyorlar. Bu yüzden nefsimgururlanıyor. Ebû Ali Fârmedî hazretlerinin yermesi,
benim için daha hayırlı olduğundan, ona
daha çok hürmet ediyorum.” derdi.
Ebû Ali Fârmedî ilim ve fazilette yüksek derecelere
ulaşıp, pekçok talebe yetiştirdi. Yûsuf-i
Hemedânî ve îmâm-ı Gazâlî gibi büyük âlimler
onun ilim meclisinde ve sohbetinde yetiştiler. Her
ikisi de Ebû Ali Fârmedî hazretlerinden istifâde
ederek kemâle gelip yüksek derecelere kavuştu.
Ömrünü ilim öğrenmek, öğretmek ve insanlara
Allahü teâlânın emir ve yasaklarını anlatmakla
geçiren Ebû Ali Fârmedî, 1085 (H. 477) senesinde
vefât etti. Kabri Tûs, yâni Meşhed şehrindedir.
Ebû Ali Fârmedî buyurdu ki: “Talebenin hocasına
karşı dili ile saygılı olması gerektiği gibi söylediğini
de kalbinden reddetmemelidir.” Bununla
ilgili şu rüyâsım anlatır: Hocam Ebü’l-Kâsım Gürgânî’ye
bir rüyâmı anlattım ve ona; “Senin bana rüyâmda
şöyle şöyle dediğini gördüm ve niçin böyle
yaptığmı sordum.” dedim. Hocam, bunun üzerine bir
ay benimle konuşmadı ve; “Eğer içinde söylediklerimi
reddetmek duygusu ve cevap arzusu olmasa, rüyânda
bana bunu bu şekilde sormazdın.” dedi.