Edgeworth, Maria

Çocuk öyküleri ve İrlanda’daki yaşamı ele
alan romanlarıyla tanınan, İngiliz asıllı İrl
a n d a l I yazar. Romanlarıyla Ingiliz roman
ı n d a milliyetçiliğin ele alınmasını sağlamıştır.
Ailesi 1782’de Dublin’in kuzeybatısındaki
Edgeworthstown’a taşmıncaya değin yaşamını
İngiltere’de sürdürdü. O zamanlar 15
yaşında olan Maria, kız kardeşiyle birlikte,
Edgeworthstown’daki topraklann yönetiminde
babasına yardımcı oldu. Böylece,
romanlarının ana temasını oluşturan İrlanda
köy yaşamı ve kırsal ekonomi üzerine geniş
bilgi edindi.
Edgeworthstown’daki ev yaşamı çok hareketli
ve mutluluk vericiydi. Maria, yazarlığa
da babasının teşvikiyle burada başladı. Evdeki
21 çocuk, hem ona malzeme sağlıyor,
hem de öykülerini dinliyordu. Evinin oturma
odasında yazdığı öyküleri The Parent’s
Assistant (Anne Babanın Yardımcısı) adıyla
yayımlandı. Babasının metinlere eklediği
zorlama ahlak dersleri bile öykülere canlılığını
kaybettirememişti. Öykülerdeki çocuklar,
özellikle de tezcanlı Rosamond, Shakespeare’den
beri İngiliz edebiyatında görülen
ilk gerçek çocuk karakterlerdi.
Babasının müdahalesi olmadan yazdığı ilk
romanı Castle Rackrent (1800; Ateş Pahasına
Şato), Edgeworth’ün toplumsal gözlem,
karakter betimlemesi ve özgün diyalog yaratma
yeteneğini ortaya koyar. Yapıtta,
yazar okuyucuya ders vermeye kalkışmaz.
Sir Walter Scott, en ünlü yapıtlanndan
Waverley’yi (1814) yazabilmesini Edgeworth’e
borçlu olduğunu söylemiştir. Edgeworth,
bir sonraki yapıtı Belinda’da (1801)
sosyete yaşamını konu aldı. Roman, babasının
mutlu sonla bitmesi konusundaki ısranyla
talihsiz biçimde bozulduysa da, yazar
Jane Austen Belinda’dan övgüyle söz etti.
Hiç evlenmeyen Edgeworth’ün edebiyat
ve bilim çevrelerinden çok sayıda arkadaşı
vardı. 1809-12 arasında Tales o f Fashionable
Life (Sosyete Yaşamından Öyküler) adlı
altı ciltlik yapıtını yayımladı. Dönemin İngiltere’sinde
önemli bir toplumsal sorun
olan absentee mülkiyet(*) konusunu ele alan
ve en iyi romanlanndan biri sayılan The
Absentee de bu dizide yayımlanmıştır.
Babasının 1817’de ölümünden önce Edgeworth
üç roman daha yayımladı. Bunlardan
ikisi, Patronage (1814) ve Ormond (1817)
oldukça güçlü romanlardır. 1817’den sonra
daha az yazan Edgeworth, babasının Memoirs
(1820; Anılar) adlı yapıtını tamamladı
ve kendisini malikânenin işlerine verdi.
Ünü Avrupa’ya yayıldı ve Walter Scott’la
sık sık görüşme olanağı buldu. Yaşamının
son yıllannda, 1846’da İrlanda’da baş gösteren
kıtlığın üzüntüsünü yaşadı, felaketten
etkilenen köylülere yardım için çaba
gösterdi.
1960’lardaki feminist hareket, Edgeworth’
ün Moral Tales for Young People (1801, 5
cilt; Gençler İçin Ahlak Masalları) adlı
yapıtının yeniden yayımlanmasını sağladı.
Bu arada Letters for Literary Ladies (1795;
Edebiyatla İlgili Hammlara Mektuplar)
1970’lerde yeniden basıldı. Romanian ise
20. yüzyılda düzenli olarak yayımlandı.
Mektuplarından seçmeler Christina Colvin
tarafından derlenerek 1979’da Maria Edgeworth
in France and Switzerland (Maria
Edgeworth Fransa ve İsviçre’de) adıyla
yayımlandı.